Hoe zet je storytelling in bij Appreciative Inquiry?

Appreciative Inquiry (waarderend veranderen) is een krachtige manier om positieve veranderingen tot stand te brengen in organisaties. Hoe zet je daarbij storytelling in? 

Zoeken naar wat er goed gaat en hoe je die pluspunten kunt versterken om tot een gezamenlijk gedragen toekomst en bijbehorende acties te komen. Dat is de kern van Appreciative Inquiry, die aan een snelle opmars bezig is in Nederland. In het onderwijs, in organisaties, bij persoonlijke ontwikkeling. 

Verhalen spelen een belangrijke rol bij Appreciative Inquiry. 

Als je de vraag krijgt wat er mogelijk is, word je daar ineens bewust van. Je ziet wat je daar zelf aan kan bijdragen, je doet inspiratie op om veranderingen mogelijk te maken en stelt je eigen doelen om positieve elementen te versterken. 

Appreciative Inquiry reikt de bril aan

Wie vraagt wat zou jouw dag nu super bijzonder maken? heeft grote kans dat zijn gesprekspartner aan het denken wordt gezet over zijn prioriteiten voor die dag. 

Met Appreciative Inquiry reik je de bril aan waarmee mensen naar hun eigen wereld kijken. En die bril heeft positief versterkende glazen. 

Dankzij verhalen kom je er ook achter wat er echt speelt in een team. Je kunt hiermee samen belemmeringen wegnemen, scherp krijgen wat er goed gaat, bepalen waar je graag meer van wil met elkaar, en samen concreet naar de gewenste toekomst kijken.

De verteller ontdekt nieuwe perspectieven

"Woorden creëren werelden", zegt Ron Fry, een van de grondleggers van Appreciative Inquiry. De verhalen die mensen over hun ervaringen vertellen, beschrijven niet alleen een werkelijkheid maar creëren die ook. 

Door expliciet te vragen naar het positieve en je eigen bijdrage daaraan, vorm je al het verhaal. Vraag je naar de kracht en de drijfveren van mensen, dan ontstaat er vaak vanzelf een werkelijkheid van succes, vertrouwen en hoop. 

Deelnemers laten zich vervolgens graag leiden door dit toekomstbeeld dat ze zelf opgeroepen hebben. Je roept het met verhalen tot leven en je krijgt er vervolgens energie van om het werkelijkheid te laten worden.

Hoe zet je storytelling in bij Appreciative Inquiry?

Appreciative Inquiry bestaat uit vier stappen, waarbij met name bij de eerste drie stappen een belangrijke rol weggelegd is voor storytelling.

1. Discover

In deze stap gaan de deelnemers op ontdekkingsreis. Daarbij worden verhalen gedeeld en verzameld over positieve ervaringen. Wanneer floreerde de teamgeest? Wanneer werden mooie successen behaald?

Aan de hand van deze positieve verhalen stellen de deelnemers vast waarom deze momenten zo speciaal waren. Ze onderzoeken wat de positieve ingrediënten waren. Zo ontstaat er een gezamenlijk beeld waarvan de deelnemers graag zeggen: ja, hier willen we meer van beleven.

2. Dream

Aan de hand van het gevoel 'ja hier willen we meer van beleven' stellen de deelnemers zich voor hoe dat eruit ziet. Wat goed, geweldig en succesvol was in het verleden leidt naar nieuwe perspectieven en naar een gezamenlijk beeld van de gewenste toekomst.

De deelnemers vertellen elkaar hoe dat toekomstbeeld eruit ziet: wat is er mogelijk als alles kan? Ook andere creatieve middelen helpen om de droom te visualiseren en daarmee voorstelbaar te maken: uitbeelden, tekenen, collages maken of andere werkvormen.

3. Design

In deze fase maken de deelnemers dit positieve toekomstbeeld uit de droomfase concreet: van dromen naar het ontwikkelen van een visie. Hierbij vertellen de deelnemers elkaar hoe dit er in de dagelijkse praktijk uitziet. De taal die we gebruiken creëert onze werkelijkheid.

4. Deliver

Nadat de deelnemers besproken hebben hoe de gewenste toekomst omgevormd kan worden tot iets wat ingepast kan worden in de dagelijkse praktijk, onderzoeken ze naar manieren om het in te voeren. In deze fase maken zij afspraken. Verhalen spelen hierbij een ondergeschikte rol, het gaat nu om de uitvoering.

Hoe vraag je naar beeldende verhalen?

Dit zijn enkele manieren om vragen in te zetten en verhalen te vangen:

# Vraag naar een concrete gebeurtenis

Vraag naar iets concreets, waarmee je gemakkelijk de aanzet geeft tot een verhaal. Bovendien nodig je daarmee uit om beelden te gebruiken die gemakkelijker beklijven in het geheugen.

Enkele voorbeelden:

• Wat was een gebeurtenis waar je trots op bent of waarvan je iets geleerd hebt? Kun je die beschrijven?
• Kun je me vertellen wat belangrijke successen, kwaliteiten, sterke kanten zijn van...
• Wat is de betekenis daarvan? Hoe zie je dat?
• Hoe kunnen we deze successen uitbouwen? Hoe ziet dat er dan uit?
• Waar wil je meer van? Hoe zie je dat voor je?
• Welke concrete acties gaan we uitvoeren om het doel te bereiken?
  

# Vraag naar emoties

Emoties zijn een essentieel onderdeel van een verhaal: een verhaal roept emoties op of wordt met emoties verteld. Stel open vragen, gericht op hoop, angsten en verwachtingen.

• Kun je me vertellen wat voor jou een recente mooie ervaring was?
• Is er een gebeurtenis in deze organisatie, die je heeft aangegrepen?
• Wanneer heb jij een goede werkdag gehad? Hoe ziet dat eruit?

# Vraag naar inwijdingsmomenten

Luister ook naar verhalen die aan nieuwe medewerkers verteld worden. Deze verhalen zijn interessant, omdat ze onderdeel uitmaken van het gemeenschappelijke geheugen. Deze verhalen geven nieuwe mensen vaak waardevolle informatie hoe mensen in deze organisatie met elkaar om gaan en wat de verwachtingen van hen zijn.

# Zet symbolen en voorwerpen in

Breng een aantal mensen bij elkaar om verhalen te vertellen over een bepaald thema. Laat deelnemers een voorwerp of een symbool meenemen dat iets te maken heeft met het thema van de sessie.

• Waarom juist dit voorwerp?
• Welk verhaal hoort erbij?
• Waar gaat dit verhaal echt over?

# Vraag naar een voorbeeldverhaal 

We werken zelden alleen maar bij een organisatie om het geld of omdat het zo hoort. We willen een bijdrage leveren en zijn op zoek naar zinvolle ervaringen. Vragen 'wat de zingeving is' levert meestal geen verhalen op. Die vraag is simpelweg te veelomvattend.

Vraag liever om een concreet voorbeeld waarom je werk belangrijk is. Kun je een gebeurtenis beschrijven waarvan je zegt: dit laat prachtig zien wie we zijn of waar we voor staan? Kun je me een verhaal vertellen wat er mogelijk is?

Hoe schep je een goed klimaat voor verhalen?

Het is belangrijk dat de deelnemers zich op hun gemak voelen en hun verhaal willen delen. Dat doe je door duidelijk te maken dat je oprecht nieuwsgierig bent, dat ieder verhaal er mag zijn en door te vertellen wat er later met de verhalen gebeurt. Blijven de verhalen binnenskamers of wordt er nog iets mee gedaan? Schep daar helderheid over. 

Setting is dus belangrijk, maar het werkt ook andersom. 

Juist door verhalen te delen, ontstaat er een sfeer van vertrouwen en veiligheid. Zeker als dat verhalen zijn waarin iets persoonlijks wordt gedeeld. Dat hoeft niet iets heel dieps te zijn, overigens. Meer van jezelf laten zien door verhalen te delen kan de gehele sfeer binnen een team enorm verbeteren.

Waarom werken de verhalen?

Door wensen, ervaringen en toekomstdromen met elkaar te delen gaan mensen elkaar vertrouwen. 

En juist dat is het magische ingrediënt om tot een goede samenwerking te komen, zegt Frederic Laloux in zijn invloedrijke boek Reinventing Organisations (2014). Vertrouwen kan moeilijk opbloeien als iedereen zich verschuilt achter een masker. 

Daarom zegt hij:

"Als we werkomgevingen willen creëren die zich kenmerken door vertrouwen en als we hopen op diepe, rijke en zinvolle relaties, dan moeten we meer onthullen van wie we zijn."

Wat doe je daarna met de verhalen?

De verhalen zijn allereerst bedoeld om de toekomstdromen naar boven te halen en samen te ontdekken wat er mogelijk is. 

Daarnaast zijn er natuurlijk allerlei mogelijkheden om de verhalen te verzamelen en te verwerken, bijvoorbeeld tot een boekwerkje met verhalen over wat er mogelijk is. 

Of uit de sessies waarbij verhalen verteld worden staan enkele ambassadeurs op, die hun verhalen gaan delen met de rest van de organisatie, de klanten, de leveranciers en andere betrokkenen.