Hoe je je lezer verpletterd achterlaat

Stel je eens voor hoe mensen verpletterd achterblijven na het lezen van jouw verhaal. Verbeeld je hoe ze daarna vol bevlogenheid in actie komen, zodat nog méér mensen kennismaken met de inhoud van jouw boodschap. Geweldig toch? 

Als je dit ook wilt bereiken, is het hoog tijd je licht op te steken bij de aanpak van Arie Boomsma.

De presentator wist namelijk veel los te maken met de uitzendingen van Over de Streep, gebaseerd op het Amerikaanse anti-pestprogramma Challenge Day. Een tv-programma met een ondubbelzinnige educatieve boodschap, dat desalniettemin kijkers massaal tot ontroering bracht.

Daar bleef het niet bij: de kijkers kwamen ook in beweging.

In de media verschenen oproepen dat Challenge Day voor alle scholen toegankelijk moest worden om pestgedrag en uitsluiting onder scholieren drastisch terug te dringen.

Die oproepen kregen bijval van Kamerleden, die er vragen over stelden aan de minister. Ook het onderwijs reageerde enthousiast. Er is nu een kantoor opgericht dat Challenge Day blijvend bereikbaar maakt voor Nederlandse scholen.

Dat zijn nog eens verhalen met impac.

Waarom hakten deze uitzendingen er zo in bij de kijkers? 

Dat heeft alles te maken met het onderwerp: scholieren die elkaar pesten of uitsluiten. Dat raakt al snel een diepe snaar. Maar het hangt ook samen met de doeltreffende wijze waarop de makers het programma opbouwen.

Storytellingtechnieken die jij als schrijver (bijvoorbeeld van blogs, artikelen of andere vormen van non-fictie) gemakkelijk van Arie kan afkijken.

1. Neem een probleem als uitgangspunt

Een relaas met een informatieve of educatieve boodschap wordt al gauw saai, omdat er niets gebeurt. Arie lost dat op door direct in te zoomen op een probleem.

In een uitzending introduceert hij een school in Leeuwarden als een opleiding waarop bijna alleen maar meisjes zitten. Dat betekent ongetwijfeld veel geroddel, jaloezie en buitensluiting, scherpt Arie aan. Dit meidenvenijn werkt hij uit als rode draad.

2. Kies drie herkenbare types

Het valt niet mee om je lezer of kijker warm te laten lopen voor het lot van een hele groep. Wat doet Arie? Hij brengt in de eerder genoemde uitzending over de Friese school niet 1000 scholieren in beeld, maar kiest doelbewust drie meisjes uit. Niet meer, niet minder.

Deze meisjes vertegenwoordigen drie verschillende types, die universeel herkenbaar zijn.

• Allereerst maken we kennis met Tessa die ter wereld is gekomen met hersenletsel en een moeder heeft met twee ernstige psychiatrische stoornissen. Dit is het meisje dat slachtoffer is van zware omstandigheden.
• Vervolgens krijgen we het verhaal te horen van Gunay, die op vijfjarige leeftijd haar moeder verloor aan borstkanker en nu naast haar studie voor de rest van het gezin moet zorgen. Dit is het verhaal over kracht, doorzettingsvermogen en wegcijfering.
• Tot slot stelt Arie ons voor aan Annemiek: een meisje dat arrogant overkomt, maar eigenlijk heel lief is.

3. Zoom in op verandering

Arie bouwt de uitzending op naar een climax, in dit geval het verhaal van Annemiek. In tegenstelling tot de andere twee is Annemiek een dader: ze sluit andere meisjes uit en spreekt kwaad over hen. Deze invalshoek roept spanning op.

Bovendien maakt Annemiek in de uitzending een verandering door. Eerst zien we haar op school met strak opgestoken haren, een strenge blik en dikke oogmake-up.

Maar in haar vrije tijd blijkt ze een vrolijk lachende meid met losse haren, die zielsveel van paarden houdt.

4. Plaats een haakje

In het begin van de uitzending zeggen leerlingen iets lelijks over Annemiek. Op een vraag van Arie noemt een scholier zonder aarzeling ook haar naam. Dit wringt onmiddellijk bij de kijker. Kan iemand zomaar beschuldigd worden zonder wederhoor?

Arie plaatst hiermee een haakje in het hoofd van de kijker. De kijker raakt alert en wil weten hoe dit afloopt.

5. Laat de beelden spreken

Beschrijf je een aanpak of methode? Vertaal het in beelden in plaats van toelichtingen te geven of met cijfers te strooien.

Arie gebruikt zelf alle mogelijke visuele middelen, ondersteund door indringende muziek.

• De streep die de leerlingen oversteken.
• De camera neemt de meisjes van dichtbij in beeld.
• We zien veel beweging: de handen die omhoog gaan als steunbetuiging, vingers die tranen wegvegen en meiden die elkaar omhelzen.

Televisie maken is op diverse onderdelen anders dan teksten schrijven, maar laat ook heel mooi zien hoe je ‘storytelling’ toepast bij verhalen met educatieve of morele doeleinden.

Doe het net als Arie en pak je lezers bij de kladden.