Hoe overtuig je de redactie van het belang van verhalen over journalisten die met gevaar voor eigen leven berichten over drugsoorlogen in Midden-Amerika?
Dat was één van de vragen die aan de orde kwam op de Internationale Dag voor de Persvrijheid, waarin untold stories centraal stonden.
Ik mocht als gastspreker vertellen hoe je in een land zonder persvrijheid een verhaal maakt dat mensen in Nederland daadwerkelijk willen lezen. Volgens journalistenverenigingen zijn in Mexico de afgelopen twaalf jaar ruim vijftig journalisten vermoord.
Ze schreven vooral over de wijze waarop de Mexicaanse drugskartels het land in hun greep houden.
De daders gingen in bijna alle gevallen vrijuit. Berichten hierover dringen nauwelijks door tot de Nederlandse pers.
De vraag is meer dan begrijpelijk, maar staat niet op zichzelf. Heel wat journalisten vragen zich af hoe je redacties (maar uiteindelijk natuurlijk ook de lezers) kunt interesseren voor schrijnende problemen ver weg en dichtbij waar we onze schouders voor op dreigen te halen.
Hoe schrijf je over ellende in de wereld?
Hoe breng je bijvoorbeeld verhalen over kinderarbeid voor het voetlicht? Hoe krijg je het verhaal aan de man gebracht over een vreselijke ziekte die meer aandacht verdient?
Zo kan ik nog wel even doorgaan. Plaatsing van dit soort artikelen is helaas niet vanzelfsprekend. In de journalistiek geldt vaak de Wet van de Grote Getallen: hoe meer slachtoffers er vallen, hoe eerder voorpaginanieuws.
Maar deze wet gaat vaak alleen op als het om iets onverwachts of heftigs gaat. De slachtoffers van een bomaanslag krijgen veel meer aandacht dan verkeersslachtoffers, ook al is dat laatste aantal misschien groter.
Speur naar dilemma's
Het antwoord ligt misschien zo voor de hand dat de vragenstellers het niet meer opmerken. Schrijf geen verhaal over persvrijheid, kinderarbeid/ of dodelijke ziektes.
Zoek het niet in grote getallen. Maar speur naar de dilemma's van mensen die het direct treft en hun pogingen om te overleven.
Want waarom zet een Mexicaanse journalist zich in om onder onmogelijke omstandigheden verslag te doen over niets ontziende drugsbendes? Waarom zien ouders in India zich gedwongen hun kinderen naar een kledingfabriek te sturen? Hoe gaat een jonge moeder om met het bericht dat haar botkanker ongeneeslijk is? Wat er dan gebeurt is het volgende:
- Een nieuwe invalshoek: Je schrijft over een thema waar al ontelbare keren over geschreven is, maar wel met een invalshoek, die nieuwsgierigheid opwekt. Je maakt het klein, herkenbaar en persoonlijk. Je lezer wil daarom weten hoe het afloopt.
- Je zet je lezers aan het denken: wat zou ik doen in zulke omstandigheden? Welke keuzes maak ik als het er op aan komt? Ga ik de strijd aan of geef ik me over?
- Je schrijft over universeel herkenbare thema's: de onmachtige die het opneemt tegen een grotere macht, een hoofdpersoon die zich in een onbekende wereld begeeft of een hoofdpersoon die een sociale kloof overbrugt. Het universele karakter raakt een diepere laag.
Zoom in op mensen en hun diepere drijfveren
Zuid-Amerika-correspondent Marjon van Royen, ook een van de gastsprekers op deze avond, betoogde vol vuur dat zij geen slachtofferjournalistiek wil bedrijven. Daar zitten de redacties in Nederland niet op te wachten, zei ze.
Ze vertelt wel verhalen over mensen die hun kracht gebruiken om te overleven.
Ze heeft gelijk.
Vertel een verhaal over mensen en hun diepere drijfveren. Een verhaal dat aan ons het denken zet. Een verhaal over het waarom. Dat verhaal willen we zeker lezen.
