Lessen van Fort Oranje: vergeten mensen op vergeten plekken

Storytelling draait voor mij om het creëren van maatschappelijke impact. Afgelopen maanden kreeg ik de bijzondere kans om een vervolgverhaal te maken over de Brabantse camping Fort Oranje, het verhaal over vergeten mensen op vergeten plekken. 

Dit blog gaat over een maatschappelijk drama, dat zich voltrok achter de slagbomen van een groot recreatieterrein in West-Brabant. Mensen met een opeenstapeling van problemen woonden hier op een verwaarloosd recreatieterrein.

Niemand wil dit, maar het gebeurt toch.

GGD West-Brabant besloot zich de schrijnende situatie van deze mensen aan te trekken.

Als storytelling-deskundige werd ik erbij gevraagd om met behulp van het achterliggende verhaal dit vraagstuk op de kaart te zetten.

Het doel: gemeenten, hulpverleningsinstanties en andere betrokken partijen mobiliseren, zodat deze mensen niet langer in verkrotte caravans wonen. En dat ze hulp en begeleiding krijgen, zodat er op een structurele manier gewerkt wordt aan hun problemen.

Aandacht vragen voor zo'n ingewikkeld thema en er ook echt iets aan doen, dat lukt natuurlijk niet van de ene op de andere dag.

Het bijzondere was dat ik na vijf jaar opnieuw gevraagd werd om het vervolgverhaal te schrijven over Fort Oranje. En zo kon ik nagaan wat de effecten waren van het zichtbaar maken van dit vraagstuk en de rol van het toepassen van verhalen daarbij.

Hoe het begon

Vijf jaar geleden raakte GGD West-Brabant voor het eerst betrokken bij recreatiepark Fort Oranje nabij Breda: een verwaarloosd park, waar enorme misstanden heersten: mensenhandel, prostitutie, illegale hondenfok, kinderen die niet naar school gingen, wietplantages en ga zo maar door.

Op hun uitnodiging schreef ik het boekje Uit beeld?, om aan te geven dat deze bewoners grotendeels buiten het beeld van officiële instanties leefden. In dit boekje vertellen GGD’ers over hun schokkende ervaringen. Ze deelden hun grote zorgen over honderden bewoners, die hier in een soort krottenwijk leefden.

Vergeten mensen op vergeten plekken

Het verhaal over de uitzichtloosheid van deze bewoners raakte me enorm. Dat gold zeker ook voor de betrokken GGD’ers, bij wie de mensen van Fort Oranje onder de huid gingen zitten.

Jarenlang deelde de GGD het boekje uit om het onderwerp op de politieke agenda te krijgen en zo structureel iets aan de schrijnende leefomstandigheden te doen.

Het verhaal hielp om de bewoners in beeld te brengen en verantwoordelijke partijen te mobiliseren. Het gaf de GGD dus woorden en beelden bij hun missie om op te staan voor kwetsbare mensen. Maar dit was nog niet genoeg.

De crisis

De zender SBS6 maakte een documentaireserie over Fort Oranje, waardoor heel Nederland ineens op de televisie zag wat er op Fort Oranje gebeurde. In 2017 escaleerde de situatie: camping Fort Oranje werd gesloten, alle bewoners moesten in korte tijd ergens anders ondergebracht worden en de juiste hulpverlening krijgen.

Dat leidde tot een regionale crisisaanpak en veel (landelijke) media-aandacht. Door al die aandacht kwamen de bewoners wel volop in beeld, soms meer dan henzelf lief was.

Maar hoe ging het daarna verder met deze mensen?

Loste het iets op? En hoe kan de samenleving voorkomen dat mensen met schulden, een moeilijk verleden of andere complexe problemen terug moeten vallen op bouwvallen op verwaarloosde campingterreinen, omdat ze nergens anders terecht kunnen?

De lessen van de crisis

Nu de heftige crisis achter de rug is, heeft GGD West-Brabant de tijd genomen om terug te blikken en de geleerde lessen landelijk te delen. De problemen speelden op Fort Oranje het hevigst, maar ook op andere plekken in Nederland dreigen campings af te glijden naar verzamelplaatsen voor mensen die nergens anders meer onderdak krijgen.

Voor GGD West-Brabant schreef ik het vervolg van dit verhaal en de lessen voor de toekomst. In samenwerking met Nancy Alders (eindredacteur) en Nanda Alderliefste - Reinders (cover en vormgeving) maakten we er een tweede boekje van.

Fort Oranje bestaat niet meer, maar de voormalige bewoners zijn er nog wel. In veel gevallen is een structurele oplossing nog lang niet in zicht. Ook het voorkomen van nieuwe 'Fort Oranjes' is nog altijd een groot vraagstuk.

Storytelling speelt daar een rol in, omdat het verhaal indringend de problemen voor het voetlicht brengt. 

Voor daadwerkelijke veranderingen is een hele lange adem nodig.

De plotvraag voor de GGD en andere betrokken instanties is vernieuwd: hoe houden we deze kwetsbare bewoners blijvend in beeld? Niet alleen in West-Brabant, maar in heel Nederland.