Schrijven om te overtuigen: maak het erger

Een geruststellende boodschap helpt niet als je mensen in beweging wil brengen met je tekst. Voor overtuigend schrijven grossier je in narigheid.

Laatst stond een politieagent voor onze voordeur. Het eerste wat ik zag was zijn uniform met zwarte wapenstok en pistool. ‘Niet schrikken’ waren zijn eerste woorden. 

Maar helaas, het was te laat.

De agent informeerde huis aan huis naar aanwijzingen voor woninginbraak. Dit buurtonderzoek bracht ons in opperste paraatheid. 

Dagenlang keken we argwanend naar onbekenden. We keken op bij onverwachte geluiden. De gordijnen hielden we langer dicht. 

Dit soort reacties kennen we allemaal. Bij zo’n onheilstijding zijn we volledig alert. Ons reptielenbrein is geprikkeld: het onbewuste deel van onze hersenen dat zich maar met een ding bezighoudt: overleven. 

De mogelijke dood van een dierbare, het verlies van spullen of de aantasting van je veiligheidsgevoel in eigen huis, het valt er allemaal onder. Hoe banger je bent om iets te verliezen, hoe groter de drang om dat te behouden.

Een louter positief verhaal slaat de plank mis

Jij denkt: wat heeft angst te maken met verhalen? Heel veel. Verhalen en problemen horen bij elkaar. Zonder een conflict is er geen verhaal. Brengers van een lastige boodschap willen hun publiek vaak vooral niet laten schrikken. 

Veel leiders vertellen graag een optimistisch verhaal dat het allemaal wel goed komt. In de meeste gevallen levert die aanpak een omzichtige tekst op. Eigenlijk een verhaal zonder conflict. 

Dat lijkt op het eerste gezicht een verstandige zet, maar daarmee slaat de verteller de plank goed mis. In veel gevallen moet de ontvanger namelijk wel degelijk bang worden. Pas als je doordrongen raakt van het naderende gevaar, kom je in actie. 

Geen gezellige boodschap, maar wel waar: we hebben vaak een beetje pijn nodig om echt iets te veranderen. 

We moeten eerst een burn-out krijgen, voordat we ons leven drastisch op de schop nemen. Organisaties slaan pas aan het innoveren als de nood hoog is: dan is er ineens 'momentum'. 

De Amerikaanse politicus Al Gore moest in zijn film An Unconvenient Truth eerst omstandig de gevolgen van de klimaatveranderingen belichten, voordat het klimaatprobleem op de internationale agenda kwam.

Pijnig je lezer (een beetje)

Als je je lezer in beweging wil brengen, doe je het net zo. Beschrijf wat het probleem is. Je roept pas een gevoel van urgentie op als je de vinger op de zere plek legt. Het frappante is dat dit helemaal geen nieuwe wetenschap is. 

Als je je publiek aan het schrikken maakt, volg je eeuwenoude verhaalwetten, zoals die al beschreven zijn door Aristoteles. Volgens die wetten toon je eerst de problemen en dik je de crisis flink aan. 

Draai er niet om heen. Laat zien dat het probleem dringend de wereld uit geholpen moet worden. Hoe urgenter, hoe beter. Pas daarna vertel je wat de oplossing is, hoe die bereikt wordt en wat de resultaten daarvan zijn. Na de schrik volgt de ontspanning. Met deze aanpak bereik je je doel: je raakt je lezers.

Je sleept ze mee en brengt ze in beweging.

Voor veel mensen is het lastig om ingesleten patronen te veranderen. Maar als ze het probleem helder voor hun geestesoog gezien hebben, staan ze er wel meer open voor. Een verhaal over de mogelijke gevolgen maakt het probleem invoelbaar en urgent. 

Dus als je je lezers echt wil overtuigen, maak het dan eerst erger.