De PR-dame van Vincent van Gogh

Vincent van Gogh werd slechts 37 jaar en verkocht tijdens dat korte leven slechts één schilderij. Veel waardering was er niet voor zijn werk. Zijn zonderlinge gedrag maakte het er niet beter op.

Alles bij elkaar genoeg om als kunstenaar in de vergetelheid te raken, ondanks zijn bijzondere talenten en zijn vernieuwende aanpak. 

Toch werd hij na zijn dood wereldberoemd en geldt hij nu als de grondlegger voor het expressionisme. Hoe kan dat? 

Ieder belangrijk idee heeft een verhaal nodig. Zeker als dat idee niet begrepen wordt, zoals Vincents ideeën over kunst aan het einde van de negentiende eeuw.

Die ideeën hadden even tijd nodig om in vruchtbare grond te belanden.

Aanvankelijk schoot dat niet op. Na Vincents dood kwamen de honderden schilderijen en tekeningen in het bezit van zijn geliefde broer Theo. Theo wilde niets liever dan zijn broers werk meer bekendheid geven. Maar het was hem nog nooit gelukt om Vincents werk te verkopen, ook al was hij zelf kunsthandelaar. 

Ongelukkig genoeg stierf Theo een half jaar na zijn broer. Als het tegen had gezeten, hadden die doeken misschien altijd nog ergens in een opslagruimte gestaan. Gelukkig had Vincent een schoonzus met een vooruitziende blik: Jo van Gogh-Bonger.

De kersverse weduwe zette de missie van Theo met gedrevenheid voort.

Deels uit noodzaak: behalve met een paar honderd onverkoopbaar geachte schilderijen bleef ze achter met een baby. En deels deed ze het ook uit gedrevenheid: als een van de weinige mensen in die tijd zag ze de potentie van de kunstwerken. 

Opmerkelijk genoeg was Jo op dat moment zelf nog maar 28 jaar oud. Van kunst wist ze weinig. Als vrouw was ze ook nog eens een buitenbeentje in de kunsthandel die volledig door mannen bestierd werd. 

Maar ze was wel daadkrachtig. Stap voor stap bouwde ze aan het verhaal over Vincent van Gogh en zijn vernieuwende ideeën over kunst. Zo nam ze het initiatief om de brieven van Vincent te publiceren en later in het Engels te vertalen. 

Haar geduldige werk nam vele jaren in beslag: pas in 1914 was een eerste uitgave klaar onder de titel Vincent van Gogh – Brieven aan zijn broeder.

In deze brieven legde Vincent zijn ziel bloot.

Hij gaf inzicht in zijn ideeën over zijn kunstwerken en deelde zijn bezieling. Daarnaast gaven de brieven ook inzage in zijn turbulente leven. Dat was een leven vol dramatische gebeurtenissen, zoals het afsnijden van zijn oor in een vlaag van verstandsverbijstering. 

Achteraf gezien is het voor de waardering van zijn kunstwerken een zeer gelukkige omstandigheid dat vrijwel de hele briefwisseling met Theo bewaard is gebleven. Het verhaal kon telkens opnieuw verteld worden.

Daarnaast was Jo natuurlijk een beslissende factor. 

Zonder haar inspanningen om zijn verhaal te vertellen was hij niet zo beroemd geworden. Ze was de beste PR-dame die hij zich ooit had kunnen wensen. 

Wie kan jou helpen om jouw verhaal te vertellen? Of wie ga jij zelf helpen om het verhaal achter het idee te vertolken?

Bronvermeldingen

• Biografie:  Alles voor Vincent, het leven van Jo van Gogh-Bonger van Hans Luijten, uitgeverij Prometheus
• Afbeelding: Boomwortels, Vincent van Gogh, Auvers-sur-Oise, juli 1890. Eigendom Van Gogh Museum, Amsterdam (Vincent van Gogh Stichting)