De vertellers van Robbeneiland
Robbeneiland is een van de meest bezochte 'musea' van het Afrikaanse continent. En dat is niet verwonderlijk, want veel mensen voelen zich aangesproken tot de inspirerende boodschap van Nelson Mandela die eerst 27 jaar gevangen zat op dit eiland bij Kaapstad en daarna opriep tot verzoening.
Na de afschaffing van de Apartheid in 1994 werd het gevangeniseiland een plek waar bezoekers de wreedheden van het regime met eigen ogen kunnen aanschouwen.
Toch moest het niet een monument worden van wreedheden, maar van nieuwe hoop en geloof in de mensheid. Evengoed is een bezoek aan Robbeneiland voor iedere blanke ongemakkelijk, maar voor Nederlanders helemaal.
Zowel Robbeneiland als Apartheid hebben een Nederlandse herkomst. De Nederlandse kolonisten gebruikten het eiland al sinds de zeventiende eeuw om hun politieke gevangenen op te bergen.
Ex-gevangenen als gids op Robbeneiland
Voormalige gevangenen leiden de vele bezoekers nu rond. Wij troffen een van de jongsten, die als politiek gevangene gemarteld werd en uiteindelijk ook hier jarenlang gevangen zat.
Hij heeft een ingewikkelde Afrikaanse naam, dus voor het gemak noem ik hem hier Jim. De eerste keer dat hij over zijn ervaringen vertelde als gevangene, wilde hij alleen vragen van bezoekers beantwoorden.
Hij vond het doodeng. "Maar gelukkig waren het oudere mensen", grapt hij. Nu is dagelijks actief als rondleider. Hij vertelt met luide stem zijn eigen verhaal en dat van de andere gevangenen.
Hij toont ons een cel in blok B: de voormalige gevangeniscel van Mandela, bekend als cel nr. 5. Een klein hokje met een dunne slaapmat en een deken. Hier bracht Mandela maar liefst 18 jaar door.
Voelt hij zich wraakzuchtig, is een voor de hand liggende vraag van de bezoekers.
Nee, hij praat graag met zijn vroegere bewakers. Hij was eigenlijk wel benieuwd hoe ze uitgevonden hadden dat hij politiek actief was.
Wraak heeft geen zin, zegt hij. "We kunnen nu als buren naast elkaar leven."
Die opmerking ontroerde mij zeer.
Iemand uit zijn eigen beleving horen vertellen over ingrijpende gebeurtenissen.
Dat is het mooiste cadeau dat je als bezoeker kunt krijgen. Nu is het nog mogelijk, over enkele decennia zijn de voormalige gevangenen er niet meer.
Ga luisteren als je die mogelijkheid hebt.
Op Verhalensafari in Zuid-Afrika
Grote kans dat de eerste mensen in Zuid-Afrika woonden, en dus ook dat Zuid-Afrika de bakermat van de vertelkunst is. Antropologen denken dat de introductie van het vuur (zo'n 40.000 jaar geleden) daar een cruciale rol bij heeft gespeeld. Onze rondreis in dit land inspireerde me tot enkele verhalen. Dit is aflevering 3 (slot).
Lees ook de eerdere afleveringen: