Geluidsopname of een notitieblok?

Neem je een vraaggesprek op via een opnameapparaat of schrijf je met de hand mee als je een interview houdt? Mijn antwoord: een notitieblok waar het kan, een geluidsopname waar het moet. Hierbij een overzicht van mijn persoonlijke voorbeelden

Zolang ik interviews houd, zweer ik bij een eenvoudig notitieboek als enige hulpmiddel.

Het uitwerken van schriftelijke aantekeningen is vele malen sneller dan een geluidsopname uitschrijven. Bij een geluidsopname moet je namelijk vaak een dubbelslag maken: eerst de gesprekken uitschrijven en de spreektaal omzetten in compactere schrijftaal. Vervolgens moet je daarna nog de tekst grondig inkorten.

Bij schriftelijke notities selecteer je meteen al de belangrijkste uitspraken.

Toch zijn er enkele omstandigheden waarbij een geluidsopname handiger is dan een notitieblok. Enkele voorbeelden:

1. Lastige onderwerpen

Dat betreft allereerst gesprekken over ingewikkelde onderwerpen waar je minder goed in thuis bent of als de interviews in een andere taal zijn. Natuurlijk kun je je goed voorbereiden bij dit soort onderwerpen, maar dikke kans dat er tijdens het gesprek details over tafel gaan die je mist.

In dit soort gevallen noteer ik het interview nog steeds op mijn notitieblok, maar vormt de geluidsopname een handige back-up om de precieze bewoordingen terug te beluisteren. Het maken van notities creëert namelijk ook een bepaalde rust in het gesprek. Terwijl je schrijft, krijgt de geïnterviewde de gelegenheid om na te denken over zijn antwoorden. Dat kan de diepgang ten goede komen.

2. Snelle praters

Nog zo'n geval waar een opnameapparaatje goede diensten bewijst: bij snelle praters. Er zijn mensen die buitengewoon veel woorden kunnen gebruiken in korte tijd. Politici en andere beroepspraters bijvoorbeeld.

Ik heb eens PvdA-politicus Jan Pronk geïnterviewd in de pauze van een evenement. Het interview kon daardoor maximaal tien minuten duren. Dat houd je schrijvend nauwelijks bij. De informatiedichtheid van dit gesprek was tegelijkertijd zo hoog dat het daarna drie nieuwsartikelen opleverde.

3. Wandelgesprekken

Het was een leuk idee van de redactie: houd een interview met twee bestuurders van een grote overheidsinstelling tijdens een wandeling door het Amsterdamse bos bij Amstelveen. Ondertussen maakt de fotograaf bijpassende plaatjes.

Dat was natuurlijk gekkenwerk voor mij als interviewer, want tijdens een boswandeling kun je nauwelijks aantekeningen maken. De fotograaf wilde ook nog eens dat ik buiten zijn beeld bleef, zodat ik niet direct naast de bestuurders kon lopen. Dan heb je een opname-apparaatje hard nodig als ondersteuning.

En dan maar hopen dat er niet veel vliegtuigen overvliegen, zoals destijds wel het geval was in het Amsterdamse bos.

4. Lange persoonlijke interviews

Bij lange persoonlijke interviews bewijst een opnameapparaat ook goede diensten. Voor een goed verhaal heb je als schrijver heel veel informatie nodig, vooral veel details. Als je alleen notities maakt, gaan veel van die details verloren.

Daarnaast is het voor persoonlijke interviews soms nodig om je pen neer te leggen, bijvoorbeeld als je gesprekspartner emotioneel wordt. Dan is het belangrijk dat de interviewer allereerst luistert en meevoelt en juist niet schrijft.

5. Leren en verbeteren

Tot slot is er nog een goede reden om interviewopnames te maken. Het terugluisteren van je eigen vraaggesprekken is buitengewoon leerzaam voor jezelf. Je hoort hoe je het doet als interviewer. Dat biedt vaak aanknopingspunten om het de volgende keer nóg beter te doen.

Wat zijn jouw ervaringen met een opname-apparaat of een notitieblok?