Het verhaalformat waarmee iedereen aan je lippen hangt

Heel wat schrijvers schotelen hun lezers de prachtigste oplossingen voor. Maar deze succesverhalen leiden aan een groot gebrek: ze zijn saai en voorspelbaar. Lees hier hoe je een verhaalformat gebruikt, bijvoorbeeld voor voorbeeldverhalen en praktijkcases. Verhalen waarbij iedereen wel aan je lippen blijft hangen.

Bekijk jij wel eens een televisieserie waar 90 van de 100 minuten gewijd zijn aan fabelachtige oplossingen? Vermoedelijk niet.

Een stortvloed aan oplossingen is saai

Zonder obstakels zijn verhalen bloedeloos en voorspelbaar. 

Problemen zetten ons namelijk op scherp. Ze maken onze instincten wakker om ons voor gevaar te behoeden. En zo is onze aandacht weer gevangen. 

Scenarioschrijvers weten dat. 

Een verhaal werkt pas als er iets op het spel staat.

Zij doen daarom hun uiterste best om jou als kijker de ene plottwist na de andere voor te schotelen. Dat betekent vaak een portie nieuwe ellende. De hoofdpersonen hebben een abonnement op pech, dat eindeloos verlengd wordt. 

Zelfs als een veelbelovende oplossing zich aandient, weet jij als kijker dat deze hemelse vrede slechts tijdelijk is. 

Want zodra bijna alles op zijn pootjes terecht komt, vermoed je al dat de hoofdpersoon een nieuwe modderstroom aan tegenslag en obstakels op zijn pad krijgt. 

Het format van een verhaal: 4 universele onderdelen

Een klassiek verhaal bestaat daarom uit vier universele onderdelen, waarin het probleem een centrale rol speelt. Het is een super gemakkelijk format: als je deze onderdelen herkent, zie je overal mogelijkheden om ze toe te passen. Voor filmscenario's dus. 

Maar ook voor presentaties, praktijkcases en voorbeeldverhalen. Voor verkoopgesprekken. En natuurlijk ook voor vermakelijke verhalen in de kroeg. Ik doe hier de onderdelen van dit verhaalformat uit de doeken en illustreer dat meteen aan de hand van een verhaal. 

En nog een verhaal-in-een-verhaal als toegift! 

1. Introduceer je hoofdpersoon met zijn probleem of verlangen

Introduceer je hoofdpersoon en zijn wens of probleem. En laat helder zien wat er daarbij op het spel staat.

Een vrouw - ik noem haar Marjolein - vertelde me laatst dat ze meer werk wilde maken van haar baan als communicatiespecialist. Ze wilde zich met storytelling bezighouden, haar grote liefde. 

Maar in de routine die Het Dagelijkse Leven heet, kwam het er niet van. Ze speelde liever spelletjes op haar mobiele telefoon en verloor zich in allerlei andere schitterende afleidingen, vertrouwde ze me toe. 

Daar kon ze heel verheven over doen, vervolgde ze met een lachje, maar ze besefte heel goed dat het oerdomme spelletjes zijn. In die tijd kon ze ook een mooi boek lezen. 

Of werken aan haar grotere plan. 

Haar grote droom is namelijk om haar opdrachten als tekstschrijver een andere richting in te sturen: meer doen met storytelling. Dan zou ze ook minder afhankelijk worden van die ene grote opdrachtgever waar nu bijna al haar werk vandaan komt.     

2. Toon de zoektocht naar oplossingen

Vertel over de zoektocht naar oplossingen en de inzichten die daarbij ontstaan. Laat ook zien wat er mogelijk is als dit probleem opgelost is.

Wat kan een eerste stap zijn? Die app van haar mobiel gooien, suggereerde Marjolein. Maar ze keek niet blij, toen ze zichzelf deze suggestie hoorde uitspreken. Was er nog iets anders dat haar tegenhield? 

"Ik kan die stap klein maken zodat ik het echt kan doen, maar dan moet ik echt beginnen..." Ik keek haar aan. Dat het zo niets zou worden, begreep Marjolein zelf ook wel.

3. Doe het aha-moment uit de doeken

Vertel hoe je hoofdpersoon uiteindelijk de ontdekking deed: de climax in je verhaal. Hoe kwam hij/zij op het idee en hoe voelde het toen duidelijk werd hoe belangrijk dat was?

We kwamen op de vraag waar Marjoleins interesse voor storytelling begonnen was. Waarom had het haar zo geraakt? 

Dat wist ze nog precies. Een spreker had op een congres een verhaal verteld over de keizer die een opvolger moest vinden. 

Omdat ik dat verhaal niet kende, vertelde ze mij hoe dat verhaal ging:

De keizer

Een oude keizer in het verre oosten wilde een opvolger kiezen. Op een dag riep hij een aantal jongeren van zijn rijk samen. Hij gaf elk van hen een zaadje, dat ze moesten zaaien en verzorgen. Degene die na een jaar het beste geslaagd was in de opdracht zou de nieuwe keizer worden.

Een van de jongens ging naar huis en vertelde enthousiast het verhaal aan zijn moeder. Zij hielp hem aan een pot met aarde om het zaadje te planten.Hij stopte het zaadje in de aarde. Elke dag gaf hij het een beetje water en keek nieuwsgierig of het zaadje ontkiemde. Maar er groeide niks. 

Drie weken, vier weken, vijf weken gingen voorbij. Nog steeds niets.

De andere jongeren vertelden volop over de ontwikkeling van hun planten. De jongen had zelf ondertussen nog steeds geen begin van een plantje en voelde zich een mislukkeling. Na zes maanden wilde hij het opgeven. Maar zijn moeder spoorde hem aan om geduld te houden en te vertrouwen op de goede afloop.

Een jaar ging voorbij en de jongeren brachten hun planten naar de keizer ter inspectie. De jongen durfde de keizer niet onder ogen te komen, maar zijn moeder spoorde hem aan om met een lege pot naar de keizer te gaan.

De jongen zag dat de andere jongens schitterende planten hadden meegebracht. De keizer bekeek alle planten en wierp tot slot een blik op de lege pot. Hij liet de jongen naar voren halen en vroeg iedereen om stil te zijn. Zie hier jullie nieuwe keizer, sprak de vorst.

De jongen kon het niet geloven. Hij kon niet eens zijn zaadje tot groei brengen. Hoe kon hij dan ooit de nieuwe keizer worden?

Toen zei de keizer: “Een jaar geleden gaf ik iedereen een zaadje. Ik zei dat jullie het zaadje moesten planten, water geven en het vandaag naar mij terugbrengen. Maar ik heb jullie allen gekookte zaden gegeven die niet zouden groeien. Jullie hebben mij planten, bomen en bloemen gebracht.

Toen jullie er achter kwamen dat het zaadje niet groeide, hebben jullie het zaadje vervangen door een zaadje dat wel wilde groeien. Deze jongen is de enige geweest met de moed en eerlijkheid om mij een pot te brengen met het zaadje dat ik gegeven heb. 

Daarom is hij degene die de nieuwe keizer zal worden."

4. Deel de inzichten

Vertel welke inzichten dit heeft opgeleverd voor de held en noem de oplossing voor het probleem. Doe uit de doeken wat er nodig is om die oplossing echt te realiseren.

Dit verhaal had Marjolein enorm veel geleerd. Iets wat je echt wilt, daar moet je geduld voor hebben. Je moet ook fouten durven maken en daar eerlijk over zijn. En je dient moed te hebben om je eigen pad te kiezen. 

Nadat ze me dit verteld had, wist Marjolein ineens wat haar te doen stond. Haar echte droom achterna gaan en het leven leiden dat ze wilde, ook al ging dat met vallen en opstaan. 

Het ging niet alleen om meer concentratievermogen, besefte ze. Of om foute apps. 

Ze moest er echt voor willen gaan. Haar eigen stem vinden en dat geluid laten klinken. Haar eigen leven leiden, en niet het leven van een ander. Ze had diep gevoeld waar haar droom vandaan kwam. En ze was er nu klaar voor om de drempel over te gaan.  

Hoe pas jij het verhaalformat toe?

Gebruik dus vier elementen: probleem, zoektocht, aha-moment en inzicht. 

Ga maar eens luisteren naar de verhalen om je heen of je deze elementen herkent. En bekijk vervolgens hoe jij deze elementen in je eigen verhalen, praktijkcases of andere teksten kunt toepassen. Of misschien wel in je persoonlijke profiel.

Waar ga jij dit verhaalformat voor gebruiken? Ik ben benieuwd!