Herken de symptomen van beginangst

Heb jij last van beginangst, omdat jij tegen jezelf zegt dat je werk alleen de moeite waard is als het briljant wordt? Lees dan even verder.

'Ramen moeten kunnen dansen', zei de Oostenrijkse kunstenaar Hundertwasser. Hij bouwde daarom kleurrijke gebouwen vol golvende lijnen, magische koepeldaken en ramen die buiten het gelid dansten. 

Geïnspireerd door zijn wonderbaarlijke scheppingen wilde ik een schilderij maken van mijn eigen fantasiehuis. Ik had nog geen idee van verhoudingen, kleuren of vormen van mijn creatie, dus ik wist niet hoe ik kon beginnen. En tegelijkertijd was eigenlijk àlles goed, want het was immers mijn persoonlijke fantasiehuis.

De schilders naast mij in het atelier hoorden me zuchten en steunen voor het blanco canvas. Ik was namelijk in een moeizame dialoog verzeild geraakt met een nare commentator in mijn hoofd. 

Die vertelde mij dat het schilderij wel de moeite waard moest zijn. Anders stond ik daar mijn tijd te verprutsen. En alsof dat nog niet genoeg was: wát als zou blijken dat ik het helemaal niet kon…?

Het zijn de symptomen van beginangst

Veel mensen die iets creëren hebben last van die stemmetjes, of dit nou over een ontwerp, een boek of een tekst gaat. 

• Blogschrijvers eisen van zichzelf dat ze een verpletterend stuk schrijven, voordat ze het mogen publiceren. 
• Kunstenaars vertellen zichzelf dat ze 'echte kunst' moeten maken, anders is het niet de moeite waard. 
• Wetenschappers vinden dat ze een geweldige doorbraak moeten bereiken met hun onderzoek, voordat ze een voorstel durven te presenteren.

Waarom houden we ons bezig met het recyclen van dit soort onzinnige gedachten, die ons enorm blokkeren? Gedachten die er ons zelfs van weerhouden om te beginnen met wat we het allerliefst doen, zoals schilderen of schrijven?

Inmiddels weet ik dat het heel gebruikelijk is om eerst rond te dolen op onbewerkte grond. Het lijkt alsof je geen stap verder komt. Het lijkt er zelf op alsof je niet eens begonnen bent.

Maar ergens tijdens die onzekere dwaaltocht komt er bijna altijd een doorbraak. 

De sleutel bij het omgaan met beginangst is vertrouwen op jezelf en op het proces. Dat vereist de bereidheid om te zoeken en de gedachte toe te laten dat het er allemaal bij hoort en de symptomen van dat moeizame begin te herkennen. 

Youp van 't Hek - of beter gezegd zijn vrouw - kent inmiddels de signalen. "Als ik een nieuw programma ga maken, staat er niets op papier", vertelde hij eens aan NRC Handelsblad. "Dan begin ik kastjes te schilderen, een raam te vervangen... Als ik op een zeker moment de auto ga wassen roept mijn vrouw: naar je computer!"

Dat gedrentel, gesteun en gekreun kun je heel goed vormgeven door gewoon alvast te beginnen. Iets maken dus. 

Zodra de onzekere gedachten over de opbrengst even weg zijn, krijgt je daadkracht ineens de ruimte. Dan moét je stuk ineens geschreven worden of dat penseel in de verf gedoopt worden. Je voelt weer het vuur. 

De drang tot creëren is sterker dan de angst.

Uiteindelijk kwam het goed met mijn schilderij. Het was eindeloos proberen, zoeken en opnieuw beginnen, maar uiteindelijk kreeg ik 'het' te pakken. 

Het gaat erom dat je simpelweg in beweging komt en een eerste stap maakt. Want je meest briljante ideeën, beste oplossingen en creatiefste plannen komen vrij als je even nìet bezig bent met gedachten over het eindresultaat.