Betere gesprekken voer je met beter luisteren | Boekbespreking

Betere vragen stellen en vooral beter luisteren levert ons veel betere gesprekken op, waarbij we tot verdieping komen. In het boek 'Socrates op Sneakers' van Elke Wiss krijg je prachtige tips voor betere gesprekken.

We voeren beroerde gesprekken, schrijft Elke Wiss in haar boek Socrates op Sneakers, praktische gids voor het stellen van goede vragen.

Een rechtse directe, maar wel een voltreffer.

We luisteren namelijk vaak niet naar de ander, omdat we al bezig zijn met onze eigen slimme opmerking of interessante ervaring. We interpreteren te veel. We stellen vaak vragen die vooral ons eigen gelijk bevestigen. 

En alsof dat nog niet genoeg is, durven we vaak niet de diepte in te gaan uit angst voor ongemak.

Betere gesprekken met meer perspectieven

Super jammer, want vragen stellen en aandachtig luisteren levert zoveel op. Er komen namelijk nieuwe ideeën en meer perspectieven op tafel. Elke (praktisch filosoof en theatermaakster) wijdde haar boek helemaal aan het stellen van vragen om betere gesprekken te voeren. 

Het resultaat is een interessant en zeer toegankelijk boek voor iedereen die verlangt naar meer diepgang en echte aandacht. En betere verhalen, denk ik er dan achteraan. 

Daar is kennelijk enorme behoefte aan, want haar boek schoot als een speer omhoog naar nummer 1 op de lijst van Managementboek.nl. Misschien wel juist nu! 

Als een van de meelezers gaf ik mijn feedback op haar eerdere versie van dit boek. 

Ook nam ze een van mijn eigen worstelingen op, namelijk het stellen van gevoelige en persoonlijke vragen. Hoe vraag je naar iets wat voor iemand anders ongemakkelijk kan zijn, bijvoorbeeld als iemand zich schaamt?

Betere gesprekken vanuit oprechte interesse

Volgens Elke mag iedere vraag er zijn als die vanuit oprechte interesse gesteld wordt. De ander heeft altijd het recht om niet te antwoorden. Maar meestal is de ander juist opgelucht als je er wel naar vraagt. 

Het is natuurlijk logisch dat je niet alle vragen plompverloren stelt, bijvoorbeeld een vraag naar iemands persoonlijke verdriet. Om het ongemak te passeren kun je het ook benoemen, zegt Elke.

Ik wil je hier graag een vraag over stellen. Mag ik ’m gewoon bij je neerleggen? Dan kun jij bepalen of je ’m wilt beantwoorden of niet. Is dat goed?

Elkes grote held is Socrates, de Griekse filosoof die de inspirator vormt voor de socratische gespreksvoering. 

Hij wist meer dan tweeduizend jaar geleden al dat betere gesprekken draaien om nieuwsgierigheid, verwondering en het uitstellen van je oordeel. Dat betekent de zaak van meerdere perspectieven bekijken en het ‘niet weten’ leren verdragen. 

Dat zijn allemaal ook elementen van lenig denken. Als je je laat leiden door oprechte nieuwsgierigheid, dan stel je vragen die ertoe doen. Vragen die verdiepen, verbinden, confronteren of je aan het denken zetten.

Als dat lukt, is dat magisch.

Je kijkt echt even binnen bij de ander. Vragen zijn wat dat betreft een soort toegangspoort tot een andere denkwereld. Je eigen gedachten ken je al, die van anderen nog niet, zegt Elke. Dat vind ik een geweldige uitnodiging om nog meer vragen aan anderen te stellen. 

Er was echter nog wel een ander ding waar ik mee worstelde. Ik ben heel vaak de vragenaanjager in gesprekken - het is niet voor niets ook mijn beroep. Die gesprekken (ook de niet-beroepsmatige) dreigen daardoor vaak eenrichtingsverkeer te worden.

Hoe maak ik er een wederzijdse uitwisseling van gedachten en ervaringen van?

Ook daarover heeft Elke iets slims opgeschreven: sla een bruggetje. Als je veel vragen aan de ander gesteld hebt, zit de ander helemaal bij zijn eigen verhaal. Door een bruggetje te slaan, geef je de ander de tijd om over te schakelen naar jou. Je maakt het hoofd van de ander klaar om te ontvangen. 

Je zegt bijvoorbeeld: Een interessant verhaal. Ik heb daar ook ervaringen mee. Zal ik vertellen wat ik heb meegemaakt? Kijk, daar heb je wat aan. Dan loopt ook dat gesprek weer als een zonnetje. 

Mocht je er nog aan twijfelen: dat leuke boek van Elke is een enorme aanrader!  

Deze tips helpen je om betere vragen te stellen:

Blijf bij de ander

De belangrijkste tip: blijf bij het verhaal van de ander. Geef dus geen sturing aan het gesprek, zeg niet hoe je het zelf ziet. Stel ook geen vragen die een oordeel in zich dragen. Vermijd in je vraag dus tussenwoordjes als maar, dan of niet.

Maar hoe zie jij dat? Wat vind jij daar dan van? Denk je niet dat...

Stel open vragen

Dit is een veelgehoorde tip, maar het gaat in de praktijk ontzettend vaak mis. Daarom deel ik hem hier ook: kies vragen die bij voorkeur beginnen met woorden als: wie, wat, waarom, waar en hoe. Je zegt bijvoorbeeld:

Ik vind het jammer dat... Hoe zie jij dat?

Dat is de opening voor een gesprek. Let vooral op het eerste woord van je vraag. Is dat een werkwoord, dan is de kans groot dat je een hypothese aan het checken bent of dat je een suggestieve vraag stelt. Dan stel je geen open vraag, waarbij iemand helemaal vrij is om zijn eigen gedachten te delen. Zo moet het dus niet:

Vonden jullie ook dat de spreker veel te lang doorpraatte? 

Zeg gewoon: vertel eens

Super eenvoudig, maar mensen gaan open als je dit zegt. Verzwegen emoties, lastige ervaringen, dilemma’s, het komt er allemaal uit. Je krijgt het oprechte verhaal als je luistert. Je blijft bij de ander en je geeft geen sturing aan het gesprek.

Vraag wat iemand bezighoudt

Vraag niet: Hoe gaat het? Dat levert vaak een saai antwoord op, zoals goed of prima. Een betere vraag is: Wat houdt jou bezig? 

Vermijd ook de vraag Wat doe jij voor werk? Je krijgt vermoedelijk een abstracte functiebeschrijving te horen, wat dan weer leidt tot een uitleg over de organisatie. Je bent echter niet benieuwd naar de structuur van de afdeling personeelszaken, maar wat iemand bezighoudt. 

Vraag liever: Wat heb jij vandaag gedaan? Dat levert zeker betere gesprekken op.

Stel ‘echovragen’

Dit is echt een hele mooie tip van Elke. Hierbij gebruik je letterlijk de woorden van de ander. Niet ongeveer, in je eigen woorden, maar echt letterlijk.

Wat was weer een heel gedoe? Waarom duurde die bijeenkomst eindeloos? Hoe was zij weer lekker bezig? Waarom vind jij dat echt een belachelijke actie?

Dit type vragen zorgen ervoor dat de ander zich gehoord voelt en door kan denken in zijn eigen lijn. Mensen voelen zich daardoor enorm gehoord.

Stel dat...

Wil je de gedachten van de ander wat oprekken, dan is een stel-dat-vraag heel geschikt. De ander maakt een sprong in zijn hoofd en komt soms op onverwachte plekken uit.

Stel dat alle problemen morgen afwezig zijn. Hoe ziet jouw wereld er dan uit?

Vraag naar de achterliggende redenen

Vraag waarom. Deze vraag is super interessant, omdat je daarmee de diepte in gaat. Maar deze vraag leidt ook tot een soort verhoor als je 'm vaak achter elkaar stelt. En dat wil je niet. Je kunt de vraag ook iets anders formuleren, namelijk zo:

Wat maakt het dat jij dit zegt? Wat is daar de reden van?

  Succes! 

Boekgegevens:

Socrates op Sneakers. Praktische gids voor het stellen van Goede vragen door Elke Wiss. Uitgave Ambo/Anthos, 2020. Het boek is onder meer verkrijgbaar bij Managementboek.nl.