Een uitbrander over een te lovend verhaal: die gebeurtenis liet me de keerzijde van het succesverhaal zien.
Als beginnend journalist hield ik eens een interview met een burgemeester van zeven plattelandsdorpjes. Hij moest al die dorpjes evenveel aandacht geven, want anders kregen de bewoners onmiddellijk last van hevige jaloezie.
De burgemeester was een joviale man, die dat kunstje uitstekend in de vingers had. Al jonglerend wist hij alle dorpsnamen evenwichtig in zijn verhalen te verwerken.
Hij had ze werkelijk allemaal even lief.
Ik schreef een paginagroot artikel waarin hij vol enthousiasme zijn successen uitventte. Wat mooi om deze bevlogen man zo prachtig in de schijnwerpers te zetten, dacht ik nog.
Maar mijn goede gevoel hield niet lang stand. Vlak na publicatie kreeg ik een telefoontje van de adjunct-hoofdredacteur, die me een uitbrander van jewelste gaf.
Een burgemeester is een gezagsdrager, doceerde hij. Als Waakhond der Democratie heeft iedere journalist de plicht om vertegenwoordigers van het gezag kritisch te bevragen. Verslaggevers dienen succesverhalen door te prikken. Zo niet, dan is het verhaal de krant niet waardig.
Een succesverhaal is een broos bouwwerk.
Dit voorval zette me flink aan het denken. Een positief verhaal is een broos bouwwerk. Want als iemand onbekommerd zijn prestaties bejubelt, moet die persoon dat op zijn minst bewijzen. Met voorbeelden over obstakels die hij overwonnen heeft. Alleen maar 'halleluya' roepen is in ieder geval niet voldoende. Simpelweg omdat het niet geloofwaardig is. En daarmee uitermate irritant.
Organisaties grossieren in succesverhalen.
Gek genoeg zie je op dit punt veel organisaties in de fout gaan. Via hun magazines, websites of andere media dragen zij vooral grote successen uit, alsof het bij hen altijd mooi weer is.
Behalve dat ze niet geloofwaardig zijn, levert dit soort verhalen nog een ander probleem op: het zijn hele korte verhalen. Er valt namelijk niets te bevechten. Er is voor de lezer niets waar die bij kan aanhaken.
Geen worsteling, geen twijfel, geen conflict. Daardoor blijft er ook niets blijft hangen in zijn geheugen. Groot-Succesverhalen zijn in hoge mate inwisselbaar. Dat maakt deze verhalen nog ergerniswekkender dan ze sowieso al zijn.
Succesverhalen zijn dodelijk saai.
Ook de makers van de Bijbel hadden in de gaten hoe ze het verhaal interessant hielden voor de lezers. In het eerste Bijbelboek Genesis lezen we al dat god zag dat het goed was.
Dat geeft de lezer toch een licht gevoel van opluchting. Het creatieve werk kon blijkbaar ook mislukken. Er moet altijd iets op het spel staan. Daar gloort de kans dat een verhaal geen irritatie wekt, maar interesse oproept.
