De volgende fase van storytelling: Van duiden naar toekomst vormgeven

We staan aan de vooravond van een nieuw tijdperk: storytelling als morele infrastructuur en creatieve voorspelling. Niet om te overtuigen, maar om nieuwe werkelijkheden te verbeelden.

Wat we moesten denken van de wapenstilstand tussen Israël en Gaza? Routineus duidde oud-hoofdredacteur Hans Nijenhuis dat bij de talkshow Eva meteen met een verhaal.

Het ene verhaal over een Israëlische moeder van een gijzelaar, het ander over een Palestijnse moeder die haar nichtje verloor. Allebei veel geleden, allebei keihard geknokt voor hun familie.

Maar de Palestijnse heeft nog steeds weinig perspectief. Haar man werd doodgeschoten bij de voedseldistributie, haar neefje heeft geen ouders meer en nu is ook zijn enige speelkameraadje doorgeschoten: de kat. Het akkoord betekent voor haar geen vrijheid.

Hij liet zien wat woorden niet kunnen uitleggen: de menselijke laag onder geopolitiek geweld.

Een verhaal maakt voelbaar wat statistieken verhullen.

Om iets te begrijpen van het mens-zijn in onmenselijke omstandigheden.

Een totaal andere context. Een hulpverlener in de jeugdzorg werkt met jonge kinderen die een trauma hebben opgelopen voordat ze kunnen praten. Met tekeningen of foto’s wordt hun verhaal opgebouwd. Met aandacht voor wat er misliep, maar ook voor wat hoopvol is.

Zo krijgt hun leven weer betekenis. Niet alleen door therapie, maar door taal en verbeelding.

Nog een voorbeeld, uit mijn eigen praktijk. Een pensioenfonds wil de pensioenkloof tussen mannen en vrouwen op de kaart zetten. Niet met cijfers of beleidsstukken, maar met een nieuw verhaal. Een narratief waarin ongelijkheid niet als ‘pech’ wordt gepresenteerd, maar als iets wat we als samenleving kunnen veranderen.

Ooit, hopen we, kijken we terug en vinden we het even onbegrijpelijk als het idee dat vrouwen vroeger ontslagen werden zodra ze trouwden.

Drie situaties. Allemaal verschillend, allemaal storytelling.

Verhalen als richtingaanwijzers 

Lang was storytelling vooral een manier om iets te duiden: om betekenis te geven aan wat al gebeurd was. Maar de manier waarop we verhalen gebruiken, verandert. We staan aan de vooravond van een nieuw tijdperk: verhalen als kompas voor de toekomst.

We leven in een wereld vol botsende waarheden.

Feiten verliezen hun overtuigingskracht, algoritmes bepalen ons wereldbeeld, en de publieke ruimte verandert in een strijdtoneel van meningen. Dan is storytelling niet langer alleen communicatie.

Het wordt morele infrastructuur: de manier waarop we bepalen wat we belangrijk vinden, waar we zorg voor dragen, en hoe we samen verder willen.

De verhalen die we de komende jaren nodig hebben, doen meer dan uitleggen. Ze openen een ruimte waarin we kunnen oefenen met nieuwe mogelijkheden. Waarin we luisteren naar wat nog geen woorden heeft, zoals de stem van de natuur, van toekomstige generaties, van datgene wat nog wil ontstaan.

Van terugblikken naar vooruit vertellen 

Tot nu toe gebruikten we verhalen vooral om terug te kijken, om grip te krijgen op wat er is gebeurd. De volgende fase is: vooruit vertellen. Verhalen gebruiken als creatieve voorspelling, als oefening in toekomstdenken. Niet om te controleren wat komt, maar om samen te verbeelden wat mogelijk is.

Dat vraagt iets anders van schrijvers, leiders en organisaties. Niet alleen heldere communicatie, maar ook moed om het onbekende binnen te laten. Om verhalen te gebruiken als ontmoetingsruimte, waar verbeelding, twijfel en hoop naast elkaar mogen bestaan.

Zo verschuift storytelling van beïnvloeden naar begeleiden: van overtuigen naar ontvouwen, van zenden naar luisteren, van storytelling naar storyliving.

Wie zijn eigen verhaal kent, kan de wereld met meer richting en zachtheid tegemoet treden.

Op 31 oktober geef ik op het symposium 20 jaar storytelling van Annet Scheringa een trendpresentatie over deze verschuiving: de nieuwe fase van storytelling: van duiden naar toekomst vormgeven. Over wat dit betekent voor leiders, schrijvers en vernieuwers. En hoe we verhalen kunnen gebruiken als menselijke navigatiekunst in een tijd die daarom vraagt.

Sigrid van Iersel – over de toekomst van storytelling als kompas voor nieuwe werkelijkheid