Hoe kom je aan een goed verhaal om te gebruiken in je organisatie, voor je magazine of iets anders? Dat doe je door je voelsprieten voor verhalen te ontwikkelen. Ga actief luisteren, verzamelen en labelen.
Laatst was Mariska bij ons op bezoek en vertelde vol verve wat haar overkomen was bij het gezin waar ze oppaswerk deed. We schoten in de lach en praatten er nog een poos over na.
Dit was haar verhaal:
Toverwoord
Mariska (18) past voor de tweede keer op bij de zesjarige Velvet. Velvet zegt tegen Mariska dat ze haar een boekje moet voorlezen. “Weet je nog het toverwoord”, vraagt Mariska. “O ja, dat woord dat ik alleen bij jou moet zeggen”, herinnert Velvet zich. “Alsjeblieft.”
Het was een grappig verhaal dat ons tegelijkertijd aan het denken zette. Toen ik me dat realiseerde dacht ik ook: wat een mooi verhaal voor mijn verzameling! Want dat is een van de geheimen om te kunnen werken met verhalen: goed luisteren, verzamelen en betekenis geven aan de verhalen.
Als jij ook met verhalen wilt werken, dan heb je een schatkist aan verhalen nodig. Een schatkist waar je uit kunt putten op het moment dat je een verhaal nodig hebt om te inspireren, een voorbeeld te geven of te vertellen waar het voor jou echt om draait.
1. Luister bewust naar verhalen
Wees alert op de verhalen die je dagelijks hoort van familie, vrienden en bekenden. De zinsnede 'er was eens' kondigt een begin van een verhaal aan, waardoor je meteen in de luisterstand zit. Maar vaker start een verhaal op een terloopse manier. Let daar dus op!
Als je je getroffen voelt door een verhaal, vraag jezelf dan af waarom dat is. Waardoor haak je aan? De sleutel is vaak een emotie. Als je je geraakt voelt, verwondert bent of verrast, heb je waarschijnlijk een goed verhaal te pakken.
2. Start een dagboek
Ook je eigen verhaal is een belangrijke bron! Beschrijf in een dagboek iedere dag een markant moment. Wees specifiek ('schilder het plaatje'), wees eerlijk naar jezelf en maak het verhaal persoonlijk.
Als je dit later terugleest geven deze momenten je veel inzicht in je eigen gedrag en daarmee inzicht in je eigen persoonlijke ontwikkeling.
Daarnaast bouw je daarmee je eigen verhalenschatkist op, die kan uitgroeien tot een belangrijke bron voor authentieke verhalen.
3. Maak je eigen verhalenbank
Naar verhalen luisteren is één ding, maar zonder vastlegging vergeet je ze weer. Je weet waar je vandaag je fiets hebt neergezet, maar niet waar je hem drie dagen geleden parkeerde...
Maak daarom een bestand (bijvoorbeeld in Word of Excel, of in een apart notitieboek), waarin je al je verhalen vastlegt. In zo’n bestand kun je snel momenten en fragmenten terugvinden als je die ergens voor nodig hebt. Beschrijf daarbij zoveel mogelijk de feiten, geef geen oordelen en trek geen conclusies. Dat doe je zo:
- Schrijf alle verhalen op die bij je resoneren en bewaar ze voor later gebruik.
- Noteer het verhaal zo losjes en natuurlijk mogelijk, met de woorden zoals het aan je verteld is.
4. Voorzie je verhalen van labels
Noteren en labelen hebben belangrijke voordelen. Je gaat namelijk gerichter luisteren om een goed verhaal op te sporen dat bij jou resoneert. Zo ontdek je welke thema's jou bezighouden.
- Leg in het verhaal basisinformatie vast, zoals de tijdstip en de plaats waar het verhaal zich afspeelt. Zo weet je zelf waar en wanneer je het verhaal verzameld hebt en wat de context was.
- Noteer de bron van het verhaal: wie heeft het aan je verteld? Of waar heb je het meegemaakt?
- Voorzie het verhaal van sleutelwoorden, zodat je een bepaald verhaal gemakkelijk kunt terugvinden.
- Geef aan wat voor jou de betekenis is van het verhaal. Hoe je met een kleine twist iemand op een ander spoor kunt zetten, bijvoorbeeld. Of ‘krachtig omgaan met verlies’. Of wat maar voor jou van toepassing is.
- Geef het verhaal een titel. Zo is het gemakkelijk om naar een verhaal te verwijzen. Daarnaast krijgt het verhaal op die manier direct een ‘frame’ mee; een kapstok die het verhaal betekenis geeft.
- Let op verhaalelementen: karakter, probleem, doel, conflicten, climax, sleutelmoment, resultaat. Als je dit noteert bij je verhaal, zal je alertheid op goede verhalen met sprongen toenemen.
Een verzameling groeit zo uit tot een databank van verhalen: een waardevolle schatkamer waar je altijd uit kunt putten.
De emmer met water
Als opzichter bij werkzaamheden aan tankinstallaties had Henk slechte ervaringen met rokende medewerkers. Het opsteken van een sigaret behoorde zo tot de routine van deze medewerkers, dat ze de instructies over het rookverbod bij benzinestations telkens vergaten. Een levensgevaarlijke situatie op de bouwplaats vol benzinedampen.
Op een keer zag Henk hoe zijn medewerker Johan achteloos weer een shaggie draaide. Hij sprak Johan daarop aan. “O, die steek ik later pas op”, antwoordde Johan, die het shaggie routineus achter zijn oor parkeerde.
Johan ging aan het werk. “Ga eens een emmer water halen”, zei Henk tegen hem. Johan snapte er niets van, maar deed wat hem gevraagd werd. Hij kreeg de opdracht om de volle emmer water naast zich neer te zetten.
Enige tijd later was het pauze. Johan greep naar zijn oor om het shaggie te pakken. Op dat moment gooide Henk de hele emmer water over hem heen. En Johan begreep het.
Ervaringsverhaal over normen en waarden. Labels: bewustmaking, gedragsverandering, twist, verrassing, werkomstandigheden, routine doorbreken, verrassing, anders doen5. Gebruik de verhalen
Als je op zoek bent naar een verhaal, dan heb je in je verhalenverzameling snel een goed verhaal bij de hand. Je gebruikt ze bijvoorbeeld voor artikelen, toespraken of presentaties.
Dat is ook het moment dat je het verhaal op een krachtige manier uitschrijft (bijvoorbeeld aan de hand van deze magische verhaalkrachten uit het boek Toverballen voor het Brein).
Veel verzamelplezier!
