De felle discussie rondom Zwarte Piet heeft geleid tot een interessant sociaal experiment. Hoe een volksverhaal snel aangepast wordt aan de tijdgeest.
In de winkeletalages zie ik vrijwel geen enkele piet meer staan. En als ze er wel zijn, dan zijn het pieten die geen controverses oproepen: kinderen met pietenpetjes of mallen voor speculaaspoppen.
Ook in reclamefolders en pakpapier zie ik vooral sinten staan of andere sinterklaasversiersels. Bij mijn weten hoorde de zak altijd bij piet, maar nu zie ik enkel zakken waarop een sintfiguur staat afgebeeld.
Hoe anders was dat enkele jaren geleden. Sinterklaas was het vanzelfsprekende sluitstuk van de optocht door onze stad, maar de pieten stalen de show. Zij vermaakten de toeschouwers met gekke dansjes, acrobatische toeren en kunstjes op skateboards.
Naast de plechtige sint leverden de pieten de aangename vrolijke noot. Maar door de heftige discussies is de trouwe knecht een ongemakkelijke figuur geworden.
Het gevolg is dat de pieten naar de achtergrond verdwijnen. Zo laten de openbare scholen in Utrecht helemaal geen pieten meer toe, omdat ze geen enkel kind voor het hoofd willen stoten. Het liedje Daar wordt aan de deur geklopt is zelfs voor dit doel herschreven.
De metamorfose van Sjimmie
Waar de ene groep zich opwond over het discriminerende uiterlijk, was het andere deel van de bevolking boos dat er aan onze volkstraditie gemorreld werd. Want tradities hoor je te respecteren! En het bijbehorende verhaal natuurlijk ook.
Toch worden wel vaker verhalen veranderd, die besmet zijn geraakt of niet meer bij de tijdgeest passen. Zo kreeg de stripfiguur Sjors een eind jaren zestig een andere Sjimmie: niet meer het cliché-negerjongetje met dikke lippen maar een donkergekleurde vriend met een meer eigentijds uiterlijk.
We wennen gewoon aan deze nieuwe werkelijkheid.
Zo gaat het ook met het sinterklaasverhaal. Weliswaar niet bepaald zonder slag of stoot, maar in vier jaar tijd is de maatschappelijke kijk op zwarte piet razendsnel veranderd.
Sint staat voortaan centraal
Ondertussen pakt Sinterklaas steeds meer de hoofdrol. De sint als kindervriend is namelijk een veilige keuze voor winkeliers, reclamemakers en scholen om het feest gezellig en onschuldig te houden.
De voorwaarde om een breed gedragen verhaal om te vormen en te veranderen, zijn gedeelde waarden.
In dit geval is dat de sint als de grote kindervriend, die goedgeefs is en persoonlijke aandacht geeft. Die waarden dragen we allemaal hoog in het vaandel. Zolang er er tenminste niet een nieuw schandaal uitbreekt rondom bisschoppen die zich aan kinderen vergrijpen, maar dat terzijde.
De snelle veranderingen rondom deze volkstraditie maakt het Sinterklaasverhaal tot een interessant sociaal experiment voor ons allemaal. Want als het lukt om dit oude verhaal te integreren in de waarden van deze tijd, dan is er nog veel meer mogelijk.
Op alle plekken waar veranderingen nodig zijn om mee te bewegen met de tijdgeest, is dan eveneens ruimte voor een nieuw verhaal.
