Met gefronste wenkbrauwen kijkt hij de zaal in. Storytelling-goeroe Robert McKee heeft de zaal vol scenarioschrijvers en andere verhalenmakers een vraag gesteld, maar mort ontevreden over de antwoorden. "No, no, think in story!"
De illusie dat we er gemakkelijk vanaf komen, hadden we sowieso al verloren. Voor de start van het 32-urige seminar Story hebben we een lange lijst adviezen gekregen om optimaal alle stof tot ons te nemen: neem kussens mee, geniet voldoende nachtrust, let op je bloedsuiker. Ook is er huiswerk: vijftien filmklassiekers bekijken.
Zelf is de 74-jarige meester onvermoeibaar. Vier dagen lang is hij in zijn eentje aan het woord. Gebabbel tijdens de colleges verdraagt hij op geen enkele manier. Hij raakt zelfs geïrriteerd door ijverige toehoorders die iets te luidruchtig het blad van hun notitieblok omslaan.
Acte I: the truth is underneath the facts
We slikken het, want McKee vertelt associërend, humoristisch en vol dramatiek. Hij spreekt in drieslagen, speelt vol overtuiging alcoholisten na en laat op cruciale momenten stiltes vallen. Hij waaiert weg met anekdotes, sneert naar snobs en grossiert in krachtige oneliners, die we driftig neerpennen.
Verhalen - al dan niet in de vorm van filmscripts - komen nooit voort uit de toepassing van een reeks gemakkelijk trucjes, doceert hij. Wie een verhaaltalent heeft, weet het leven creatief te vertalen naar iets mooiers, beters, betekenisvollers. The truth is underneath the facts.
Bovenal eist hij dat we de lat hoog leggen. Zo voert hij zijn eigen oorlog tegen clichés en middelmatigheid.
Een verhaal is een metafoor voor het leven
De succesfactor van een verhaal is dat het specifiek en uniek is, zegt hij. Hoe unieker hoe beter. En tegelijkertijd treffen we in verhalen karakters als jij en ik.
Mensen willen een wereld betreden die ze niet kennen en in dat verhaal ontmoeten ze zichzelf, zegt hij op dicteertoon. Daarom kunnen filmmakers verhalen vertellen die iedereen aanspreken. Het draait in verhalen dan ook niet om mooie beelden of inventieve dialogen.
Hij gruwt van horizonnen om een verhaal in te leiden, waar Europese filmmakers volgens hem een handje van hebben. Het draait in verhalen zelfs niet om conflicten. Het gaat allemaal om gebeurtenissen, om actie.
Daar zit alles in, want we leren karakters pas echt kennen door hun daden als ze onder druk staan.
Acte II: desire is the key
Na 26 college-uren valt het voor mij bijna niet meer te bevatten. Ik droom al drie nachten over inciting incidents, major turning points en dramatic irony. Zoveel diepgang, zoveel wijze lessen, zoveel inspiratie om zelf aan de slag te gaan.
Maar dan moet de finale nog komen. Op de laatste dag leidt hij ons zes uur langs de filmklassieker Casablanca. We zien nooit vermoede key images en een subplot die een vernuftige spiegeling is van de hoofdplot. Alle elementen in de film spannen samen en doen ons verlangen naar meer.
Acte III: a case of do or die
Als ik denk dat we alles gehad hebben, begint McKee aan zijn echte uitsmijter: een filosofisch betoog over de onoverbrugbare kloven tussen life &death, good & evil, being tegenover becoming.
De laatste is de ultieme tegenstelling in het leven: die tussen de overtuiging dat er nooit wezenlijk iets verandert en de opvatting dat voortdurende verandering juist de essentie van het leven is. Effe niks of brandende ambitie.
Om die kloven toch te overbruggen hebben we verhalen uitgevonden. We hebben religieuze verhalen over het hiernamaals en reïncarnatie, die ons met de dood verzoenen. We hebben verhalen over superhelden, die het kwade overwinnen.
En onze diepgevoelde wens om balans en verandering te verzoenen, wordt bij elkaar gebracht door een verhaal als Casablanca.
McKee begint het belangrijkste liedje te zingen uit deze film: As time goes by. Dat deze grofgebekte man zulke tedere teksten zingt, bezorgt me kippenvel.
Meteen daarna word ik overvallen door een magische roes vol inzicht. Mijn cruciale moment.
It s still the same old story A fight for love and glory A case of do or die.
Het is de ontknoping van vier dagen intensieve lessen over storytelling. In actie komen of blijven waar je bent, daar ging het allemaal om. "May you find both."
Verlicht door de hogepriester van de verhaalkunst stappen we weer het volle leven in. Om te blijven wie we zijn en én in beweging te komen voor nog betere verhalen.
