Trend | Zwelgtainment in een wereld vol spektakel

Er was een tijd waarin je naar een verhaal luisterde en je eigen beelden maakte. Waarin stilte vanzelfsprekend was. Maar die tijd lijkt steeds verder weg. Want we leven in een wereld waarin je niet meer gewoon iets meemaakt, maar je moet erin opgaan. Niet gewoon kijken, maar verzwolgen worden: de nieuwe overweldiging.

Voor de snelle lezer: We leven in een overprikkeld tijdperk van ‘zwelgtainment’: alles moet spectaculair, meeslepend en zintuiglijk overdonderend zijn. Van theater tot onderwijs, van social media tot concerten, alles draait om beleving. Maar dat spektakel zorgt steeds vaker voor leegte in plaats van vervulling. Het gevolg? Minder ruimte voor stilte, verwondering en échte verhalen. Terwijl juist die ons raken.

Theatervoorstellingen worden wervelende shows met lichtprojecties, ontploffingen en zelfs een hele bouwstellage met enorme bouwkraan, scheurende busjes en vervaarlijk chemisch-bubbelende drugslabs, zoals ik laatst beleefde bij theatergezelschap Vis a Vis in Almere.

Ook het bekijken van kunst verandert in complete belevingen met geluid, projecties en voice-overs. "Zie ons hier liggen, in onze Van Gogh-strandstoelen, spartelend op het droge, hunkerend naar de grote overspoeling", schreef Christiaan Weijts in een treffend essay in Nrc na zijn bezoek aan Van Gogh, the immersive experience in de Utrechtse Jaarbeurs.

Met deze activiteiten spelen bedrijven in op de voortdurende behoefte aan dopamine.

Veel mensen zijn na drie minuten verveeld en scrollen door. Het antwoord is steeds vaker de creatie van een belevenis, compleet met uitgekiende spanningsbogen en veel verschillende prikkels. Fun, drama, humor en het liefst alles tegelijk.

Bij ontwerpen voor festivals en evenementen moet alles dynamisch, bewegend en kleurrijk. Je komt niet meer weg met een statisch podium, want dan haken mensen af. Bij festivals als Tomorrowland of Lowlands worden inmiddels complete werelden gebouwd, waar je helemaal ondergedompeld wordt.

Ook semipermanente belevingen rondom artiesten worden steeds populairder, zoals de concertreeks van Adele vorig jaar in München. Daarvoor werd de hele stad tot een experience omgebouwd. Adele in de overtreffende trap.

Zelfs in de klaslokalen van basisscholen flitsen de beamerbeelden langs de muren, met interactieve klikmomenten. Er is een overdaad aan activiteiten, spectaculaire uitjes, bijzondere leermaterialen en themadagen, het liefst in een fancy schoolgebouw met kleurcodes, touchscreens en belevingszones.

Dat noem ik: Zwelgtainment.

De trend waarin alles draait om beleving, het liefst zo intens mogelijk om al je zintuigen te prikkelen.

Alles moet meeslepend zijn, een totaalervaring met soundscapes en visuele effecten. We worden als kijkers niet meer uitgenodigd om zelf iets te voelen of te duiden. We worden verleid om ons te laten meevoeren, zonder weerstand of hapering. Zoals je een lepel ijs in je mond laat glijden: zoet, romig en binnen een seconde alweer weg.

Het lijkt aantrekkelijk, deze wereld vol spektakel en storytelling-elementen. Maar al deze technologie met prikkelende effecten leidt tot surrogaatervaringen, die ook nog eens verslavend zijn. Het wordt steeds moeilijker om op een dieper niveau vervulling te vinden. Want voor duurzame tevredenheid moet je ergens moeite voor doen.

Een instant-dopaminekick beklijft niet.

Bovendien raken we iets anders kwijt: de ruimte om stil te vallen. Een gedachte die zich gaandeweg ontvouwt. De verwondering.

In het tijdperk van zwelgtainment is de roep om aandacht luider dan ooit, maar de ruimte voor betekenis steeds kleiner.

En hier zit de paradox: juist nu we meer verhalen dan ooit tot onze beschikking hebben, lijkt het moeilijker om werkelijk gehoord te worden. Wie iets te zeggen heeft, voelt zich vaak gedwongen om het groots te brengen. Om je verhaal te kneden in de mal van het spektakel, zodat je meedoet in de aandachtseconomie.

En dat is jammer.

Want echte verhalen hebben geen vuurwerk nodig.

Ze vragen iets veel moeilijkers: tijd., aandacht en nabijheid.

Wat kun je doen? Je kunt iets anders kiezen. Tegen de stroom in kun je kiezen voor eenvoud. Voor verdieping en echt contact.

En dat begint bij drie bewuste keuzes:

1. Maak ruimte voor vertraging

Ga niet mee in de versnelling van het spektakel. Vertraag. Laat het verhaal groeien, in plaats van het op te blazen. Een verhaal dat raakt, heeft tijd nodig om te landen.

2. Geef ruimte aan stilte

Niet alles hoeft ingevuld, uitgelegd of aangekleed te worden. Soms zit de betekenis juist in wat er niet gezegd wordt. Laat stiltes bestaan en geef mensen de kans om hun eigen beelden te vormen.

3. Kies voor nabijheid

Vertel het kleine, kwetsbare en het ongepolijste, als manier om werkelijk contact te maken die verder gaat dan een oppervlakkige activiteit.

De grootste verandering begint niet met applaus, maar met herkenning. Met dat ene moment waarop iemand zegt: “Oh… dat herken ik.”

In een tijd waarin alles een beleving moet zijn raken mensen ook hongerig naar echtheid. En dat sluit aan bij de kunstenaarsmindset: het vermogen om te verwonderen en met andere ogen te kijken.

In haar boek KunstWerkt noemt Jeanine van Iperen dat bezieling: voelen en geraakt worden, via een intuïtieve, verbeeldende en exploratieve wijze van werken.

Laat je dus niet meesleuren in de maalstroom van meer, sneller en luider. Maak ruimte voor het echte gesprek en het trage verhaal. Voor de open ruimte waarin iets nieuws geboren kan worden.

Wie weet hoor je daar eindelijk weer je eigen stem.

Meer rust in je hoofd?

Vraag deze gratis gids aan met 8 time-outs voor mensen met een popcornhoofd. Dan abonneer je je meteen op de Verhalenmail en ontvang je vaker dit soort artikelen.