7 manieren om woorden met plakkracht te ontwerpen

Met opvallende plakwoorden raak je direct de verbeeldingsknop in het brein van je lezer, koper of gebruiker. Lees meer over zeven manieren om je eigen woorden met plakkracht te ontwerpen.

Een van de meest gestelde vragen aan mij is hoe je een tekst meer plakkracht geeft, zodat de tekst de lezer raakt en de boodschap blijft hangen. Een simpele manier met veel resultaat is het gebruik van plakwoorden.

Wat is een plakwoord?

Plakwoorden bestaan uit twee verschillende woorden of woorddelen. Door deze woorden aan elkaar te plakken, ontstaat er een nieuw woord. Vaak is dat een woord dat nog niet eerder bestond en als plakwoord een nieuw leven gaat leiden.

Door slimme woordcombinaties te maken, ontstaan er originele woorden die blijven plakken in het brein. Dan heb je dus een plakwoord in de dubbele betekenis van het woord.

Dankzij de (plakkende) naam bestaat het en kan het doorverteld worden.

Een plakwoord geeft een verschijnsel bestaansrecht. Wat je benoemt met een originele naam wordt ineens vele malen interessanter en waardevoller.

Met een eigen woordenschat zet je bovendien een onmiskenbaar eigen stijl neer. Je komt los van de clichés, omdat je met taal verrassingen levert. En je maakt daarmee je aanpak (boek, werkwijze, lesmethode, etc.) onweerstaanbaar.

Zo knutsel je je eigen plakwoorden

1. Fabriceer eigen werkwoorden met plakkracht

De meest simpele manier om te verrassen met woorden: verbouw zelfstandige naamwoorden om tot werkwoorden. Je tekst fleurt er meteen van op. Niet direct een plakwoord volgens de strikte definitie, maar wel woorden met plakkracht.

Hierbij enkele voorbeelden:

De kinderen boeven wat af.
De manier waarop we vrijwilligen zegt iets over deze tijd.
Hij liefhebbert zich de blubber.
Prullebakkeren, zeggen wij.

In Duitsland heeft Angela Merkel met haar stijl de taal verrijkt met het werkwoord merkeln: bedachtzaam te werk gaan en pas op het laatste moment de knoop doorhakken. Op een soortgelijke manier kun je jouw eigen aanpak omvormen tot een werkwoord.

2. Maak er 'special -effect' van

Nog een kleine manier met grote resultaten: plak het woord ‘effect’ aan een woord. Dat heeft een bijzondere uitwerking: mensen vinden het ineens een stuk interessanter. Dat is het effect-effect.

Iets soortgelijks bereik je door achter een woord -factor, -denken, -principe, -beleid of -moment te plakken.

Vlindereffect (iets kleins als een fladderende vlinder kan iets groots in beweging brengen)
Snottebellenbeleid (hoe de kinderdagopvang omgaat met verkouden kinderen)
Wickie-de-Vikingfactor

Er zijn ook nog andere woorden die we zo aantrekkelijk vinden, dat we er ons onmiddellijk toe aangetrokken voelen. Plak maar eens deze woord(delen) aan een ander woord en ontdek wat er gebeurt met de plakkracht: rooftop, -geheim, pool-, pop-up-, flits-, -dressing.

3. Gebruik een voor- of achtervoegsel

Sterke woorden met plakkracht maak je door een voor- of achtervoegsel toe te voegen: ont-, -heid, -ring.

Onthamsteren (na het hamsteren van overbodige spullen afkomen)
Bestsellerisering (alleen de bestsellers komen tot bloei)
Snollebollisering (de toename van ‘platheid’ in de samenleving)

4. Plak woorden uit verschillende werelden aan elkaar

Voor nieuwe trends of verschijnselen bestaan nog geen woorden. Die verzin je dus zelf. Alles mag, zolang je lezer het maar snapt. Een handige manier daarvoor is door twee bestaande woorden aan elkaar te plakken. Zo zijn verkeersinfarct, stekkerauto (elektrische auto), lokfiets (om dieven te betrappen) en mantelzorger ontstaan.

Om geschikte woorden te vinden, ga je eerst ‘jutten’ op andere terreinen: dieren, emoties, kinderziekten, weerberichten, speelgoed. Verzamel een aantal associaties bij deze categorieën. En vervolgens onderzoek je welke woorden je kunt mixen en aan elkaar kunt plakken.

Verder associëren mag natuurlijk altijd. Met speelsheid en humor kom je ver. Mijn workshop woordplakken op het event Out of Office Inspiration op Texel leverde deze woorden op: Muggenwindje. Kikkermist. Tafelhoest. Vliegergeluk.

5. Schuif woorden in elkaar

Schuif twee woorden in elkaar en vorm zo een nieuw woord. Als dat ook nog een woordspeling oplevert, dan heb je driedubbele plakwaarde.

Een driftklikker is een zeer ongeduldige internetsurfer.
Compleetdenken is een variatie op complotdenken.
Andere voorbeelden zijn groentenomie, doenker (denker én doener) en infotainment.

Daarnaast spelen uitspraak en begrijpelijkheid een rol. Het mooie is dat we als taalgebruiker daarvoor een ingebouwd gevoel hebben. Brusje werkt wel als optelsom van broertje en zusje, Zoertje een stuk minder.

6. Zoek een analogie

Spuugmodel is een nogal lelijke naam (met nare associaties) voor een eerste probeersel in de wereld van industrieel ontwerpen. Het is het eerste uitprobeersel, dat voorafgaat aan het prototype. (Een proto-prototype dus!).

Zoeken naar een analogie is dan een interessante ingang om een ander woord te componeren. Daarvoor keken we met alle deelnemers naar metaforen voor probeersels uit andere domeinen, zoals het planten- en dierenrijk.

Al associërend werden de volgende alternatieven gevonden:

Uitproberen: lummelmodel, aanklooimodel, klungelversie
Handwerken: broddelmodel, friemelmodel
Durven: leftest, testversie
Dieren: puppymodel, embryomodel
Planten: kiemmodel

Kies hiervoor een domein waar een soortgelijke activiteit plaatsvindt als waar jouw woord over gaat. En kijk vervolgens welke woorden je uit het andere domein kan overhevelen naar jouw terrein.

7. Speel met woorden

En natuurlijk kun je nog veel meer creatieve fratsen uithalen om woorden met plakkracht te creëren. Door elkaar husselen, omkeren of spiegelen bijvoorbeeld.

Een prachtig voorbeeld van een omkering vind ik het woord Vu Jadé. Dit woord is een omkering van Déjà Vu, iets dat je al voorbij hebt zien komen. Een Vu Jadé is een bekend ding dat je ineens met nieuwe woorden bekijkt. Het is een bedrijfsnaam geworden voor een aanpak op het gebied van design thinking.

Veel plakplezier!