Trend (1) | De zachte macht van verhalen

De zachte macht van cute: waarom schattigheid het nieuwe verzet is tegen cynisme en harde systemen.

Loop een winkel vol hebbedingetjes binnen en je ziet het overal: schattige dieren met grote ronde ogen, smileys op sokken, bonsaiboompjes, minituintjes in schilderijlijstjes en roze broodroosters.

Alles is klein, lief en aandoenlijk.

Bij merken zie je het ook. Bedrijven kiezen voor aaibare vertellers, zoals de bolle blauwe mascotte van Bol.com, de koddige hamster van Albert Heijn of het eekhoorntje van ASN Bank. Apps krijgen lieve namen, zoals Buddy, Luna of Momo. Slimme huissystemen werken met interfaces met personages, die meteen onze emoties reguleren (emotional design).

We leven in een tijdperk van cute, zo laat de gelijknamige tentoonstelling in Kunsthal Rotterdam ons zien. Cute is de emotionele tegenbeweging van deze tijd.

De zachte revolutie in verhalen

In deze reeks Trends in Storytelling onderzoek ik hoe onze manier van verhalen vertellen verandert: van toon tot vorm, van helden tot symbolen. En de onverwachte hoofdrolspeler van dit moment is cute.

Na jaren van strijd, statements en stoere merken is de trend verschoven naar zachtheid. De hoofdrollen zijn weggelegd voor dieren met ronde vormen en zachte vachtjes, keukenapparatuur in pastelkleuren en voor grappige personages met een onverwachte twist. Zij geven mensen een gevoel van veiligheid en speelsheid in een wereld vol oorlog, klimaatstress en prestatiedruk.

In museum Beelden aan Zee in Den Haag stond een sculptuur die bedoeld was om zachtjes aan te raken.

Deze cute-cultus gaat dieper dan het woord ‘schattig’

Cute is niet kinderachtig; het is een taal van tederheid in een harde wereld. Het is het recht om zacht te zijn in een cultuur die snelheid en prestaties verheerlijkt.

Die zachtheid kan een schuilplek zijn. Ziekenhuizen gebruiken vaker zachte kleuren en vriendelijke figuren om spanning bij patiënten te verminderen.

Het initiatief Hardverzachters streeft naar online verzachting om de uitwisselingen op social media vriendelijker en aangenamer te maken. En op de Dutch Design Week in Eindhoven was Knuff te bewonderen, een knuffel die speciaal is ontworpen voor volwassenen. Want als je met een knuffel slaapt, slaap je beter, zeggen deskundigen

Het is ook een veilige plek voor mensen die niet passen in het keurslijf van perfectie. In Japan heet dat kawaii: een cultuur waarin tederheid een sociaal schild is: een manier om te overleven in een maatschappij die weinig ruimte laat voor kwetsbaarheid.

De schaduwzijde van schattig

Toch is cute niet alleen lief of aandoenlijk. Het kan ook verhullen, manipuleren of zelfs macht maskeren.

Dat is niet nieuw. Het verhaal van Bambi was oorspronkelijk een waarschuwing tegen opkomend fascisme, tot Walt Disney er een zoet dierenverhaal van maakte. Hitler liet zich fotograferen met kinderen en konijntjes om zijn imago te verzachten.

En wie herinnert zich niet de XTC-pil met de smiley? Schattig aan de buitenkant, schadelijke risico's aan de binnenkant.

Cute heeft altijd een dubbele bodem gehad: het nodigt uit tot vertrouwen, maar kan ons tegelijk in slaap sussen.

Cute blinkt sowieso uit in het versmelten van die tegenstellingen: cute-figuren hebben geen gender. Je kunt vaak ook niet zeggen of ze goed of slecht zijn, authentiek of kitsch, kind of volwassen. Juist dat onbestemde karakter maakt ze onweerstaanbaar.

De aaibare uil van DuoLingo

Waarom we er toch voor vallen

We vallen massaal voor cute omdat het ons zenuwstelsel kalmeert. In een wereld vol stress biedt het een vorm van rust. Cute laat toe dat we kunnen vertragen. Denk aan de taalapp DuoLingo met zijn strenge-maar-grappige uil, die optreedt als gids.

Het is emotionele regulatie. Merken met een zachte uitstraling geven een gevoel van nabijheid. Eigenlijk zeggen ze: je bent veilig bij ons.

In Ljubljana (Slovenië) maakte ik deze zomer kennis met Friderik, een guitige kasteelrat, die bedacht is om het kasteel van Ljubljana een herkenbaar gezicht te geven. Friderik is niet alleen het boegbeeld van de souvenirwinkel, maar geldt ook als 'de oudste inwoner van het kasteel'. Als schimmige bewoner van de gruwelijke gevangeniskerkers jaagt hij angst aan, maar zijn vormgeving is uiterst aimabel en vertederend.

Rondom hem werd een compleet concept met verhaallijnen ontwikkeld: zijn karakter, vormgeving, de herinrichting van de winkelruimte, de presentatie van de producten, de communicatiestrategie en uiteraard de online shop. Dat bleef niet onopgemerkt: Friderik sleepte een reeks prijzen in de wacht voor excellent design en beste merkvernieuwing.

Friderik de kasteelrat prijst in de museumshop artikelen aan met zijn beeltenis.

Hoe verhalenmakers zelf deze trend kunnen inzetten

Cute is niet alleen iets om te observeren, maar ook om mee te werken. Toch hoef je als verhalenmaker niet ineens over knuffeldiertjes te gaan schrijven of zoetige verhalen te bedenken. Cute is geen genre, maar een manier van kijken én voelen.

De zachte macht ervan ligt in contrast: het breekt spanning, wekt empathie en maakt zware thema’s draaglijk zonder ze te verdoezelen.

Cute als trend vraagt niet om suikerlaagjes, maar om verhalen die de verbeelding verzachten zodat mensen weer kunnen voelen. Het is zachte weerstand, en precies die paradox maakt het zo aantrekkelijk.

1. Gebruik zachtheid als contrast

Verhalen die warmte, lichtheid en menselijkheid uitstralen winnen terrein. Vertel over zware onderwerpen met lichte vormen.

Combineer tederheid met rauwheid. Een beschrijving van iets kleins en breekbaars dwingt de lezer om stil te staan.

Laat troost én ongemak naast elkaar bestaan. Zo doet kunstenaar Yayoi Kusama dat: haar felgekleurde stippen en kinderlijke vormen lijken vrolijk, maar gaan over angst en obsessies. De spanning tussen vorm en inhoud maakt dat je blijft kijken.

2. Werk met tederheid in toon

Pixar-films als Inside Out gebruiken geen harde statements, maar ontroering. De zachtheid maakt complexe emoties invoelbaar voor miljoenen mensen. Ook andere complexe onderwerpen worden toegankelijker met een laag emotionele verzachting. Denk aan uitleg met mini-personages, aaibare metaforen en warme taal.

Speel ook met vorm. Gebruik kleur, taal en toon die onverwacht mild zijn in een harde context. Dat verrast en ontregelt.

3. Speel met verwondering

Cute herinnert ons aan de kinderlijke blik: nieuwsgierig, ontvankelijk en verwonderd. Het laat ook zien dat volwassenheid en kinderlijke verwondering door elkaar lopen. Vertel verhalen op een manier die speels én serieus tegelijk is.

Maak het grote klein en het kleine groot. Laat iets alledaags (een sleutel, een steen, een knoop) het wonderlijke middelpunt van je verhaal worden. Dat verschuift het perspectief en brengt mensen terug in het hier en nu.

4. Creëer karakters

Soft tech  (zoals robots in de vorm van een zacht dier) tovert apparaten om tot kleine vrienden. Denk aan gebruiksvoorwerpen als een keukenapparaat met een eigen emotie of een app-interface met een vriendelijk gezicht. Op deze manier kun je  objecten een eigen karakter geven, rituelen toevoegen en ze deel laten worden van een groter verhaal.

5. Schep werelden waar mensen zich thuisvoelen

Mensen verzamelen zich rondom gedeelde zachtheid: dezelfde kleuren, vormen of karakters. Dat betekent dat storytelling veel sneller community-vormend kan zijn als het een herkenbare sfeer creëert. Je vertelt niet alleen wat er gebeurt, maar vooral hoe het voelt om erbij te horen.

Een kerststal in de Kunsthal Rotterdam, gemaakt met badeendjes

Cute is dus meer dan zomaar iets grappigs, liefs of onschuldigs. Het is een strategie om opnieuw nabijheid te creëren. Wie zachtheid in zijn verhaal brengt, doorbreekt de verdoving van het cynisme.

En misschien is dat de grootste daad van verzet van nu: de wereld benaderen met grote open ogen, zachte handen en een glimlach die écht iets betekent.

Trends in storytelling: een nieuwe gevoelsorde 

Over cuteness, rituelen en het verlangen naar betekenis in een overprikkelde wereld 

We leven in een tijd waarin de toon zachter wordt. Niet omdat de wereld zelf mild is, maar omdat we verlangen naar iets wat eronder ligt: troost, verbinding, menselijkheid. 

Na decennia van harde meningen, ironie en prestatiedruk ontstaat een tegenbeweging. Je ziet het in kunst en mode, in campagnes met mascottes, in de herwaardering van kleine rituelen. 

Verhalen spelen hierin een hoofdrol. Storytelling verschuift van strategie naar sensibiliteit. We vertellen niet over verandering, we willen haar ervaren. 

Dat vraagt om een nieuwe gevoelsorde: een manier van kijken waarin empathie, verbeelding en traagheid weer ruimte krijgen. In deze serie onderzoek ik de tendensen die samen het nieuwe verhaal van onze tijd vormen: van De kracht van zacht tot Rituelen in organisaties en Vooruit vertellen. Ze laten zien hoe storytelling zich ontwikkelt tot een vorm van samenleven: storyliving. 

Het zijn signalen van iets groters: een cultuur die zoekt naar echtheid, zachtheid en zingeving. En misschien naar een manier om geraakt te worden.