Van monocultuur naar veerkracht: hoe een ramp nieuw leven bracht in de Harz

Hoe een ramp nieuw leven bracht in de Harz Het leek op een natuurramp van ongekende omvang. De letterzetter, een minuscuul kevertje van nauwelijks vijf millimeter groot, legde in korte tijd grote delen van de naaldbossen in het Duitse Harz-gebergte lam. Waar ooit eindeloze sparrenrijen stonden, zie je nu kale hellingen en dorre kruinen. 

Daar gaan we weer, denk je dan. Klimaatverandering, langdurige droogte, afstervende bossen. 

Maar tussen de stronken en het afgestorven hout, ontkiemt nog een ander verhaal. Want de bossen van de Harz waren nooit zo natuurlijk als ze leken. 

Na de Tweede Wereldoorlog werden miljoenen sparren aangeplant, met één praktisch doel: houtproductie voor de mijnbouw. Een groene monocultuur die er strak en uniform uitzag, maar kwetsbaar was. Toen droogte en stormen de bomen verzwakten, kon de letterzetter genadeloos toeslaan. Wat achterbleef was een kaal, troosteloos landschap. 

Het zag er schrikbarend uit. 

Toch duurde het niet lang voordat de eerste nieuwe plantjes zich aandienden. Varens, kruiden, jonge loofboompjes. Inmiddels groeit er op veel plekken een veelkleurig palet van soorten. Berken, beuken, eiken en zelfs mediterrane coniferen vinden hun weg. 

Waar voorheen één soort domineerde, ontstaat nu een levendig mozaïek van planten en bomen. Juist de afwisseling van soorten maakt het bos weerbaarder tegen droogte, storm én insectenplagen. Wat in de bossen gebeurt, zie je ook in onze levens en op ons werk.

We houden vaak vast aan een strak geplant ‘sparrenbos’: één idee, één manier van werken, alles in hetzelfde ritme. Dat voelt overzichtelijk, maar het maakt kwetsbaar. Want zodra er stormen, kevers of andere tegenslag, stort het systeem in elkaar. 

Juist dan begint het werk van het popcornhoofd. Uit de veelheid van nieuwe scheuten, onverwachte invalshoeken en dwarrelende ideeën ontstaat een ander landschap. 

Geen keurig uitgelijnd bos, maar mogelijkheden. 

Het vraagt lef om niet te blijven treuren om wat is verdwenen, maar te kijken: wat komt erachter vandaan? Welk nieuw verhaal wil zich laten zien? Vooruitkijken Boswachters in de Harz zetten die transformatie bewust voort. De Nieuwe aanplant bestaat uit gemengde bossen, die veel beter bestand zijn tegen storm, droogte en andere gevolgen van de klimaatverandering. 

Precies zo kunnen wij kiezen voor meerstemmigheid, experimenten en ruimte voor nieuwe verhalen. Zodat er iets groeit dat sterker kan worden dan wat er ooit stond.