Waarderend onderzoek kent steeds meer toepassingsvormen. Het nieuwste boek van Matthijs Steeneveld - simpelweg Appreciative Inquiry geheten - bevat een heerlijk overzicht van handige werkvormen voor trainers, teamcoaches en veranderaars die met 'waarderend onderzoeken' aan de slag willen gaan.
Wat gaat er goed en waar willen we meer van? Dat is de belangrijkste invalshoek van appreciative inquiry. Deze aanpak richt zich niet op een analyse van wat er mis is, maar onderzoekt vooral wat er wél gewenst is, bijvoorbeeld om tot kwaliteitsverbetering te komen.
Bij niet-ingewijden wekt deze benadering de indruk dat alleen juichverhalen gedeeld worden.
Een vrolijk toneelstukje, waarbij de mislukkelingen helemaal buiten beeld gehouden worden, want het moet tenslotte positief zijn.
Tel daarbij op dat Matthijs Steeneveld als organisatiepsycholoog en trainer een schat aan ervaring heeft op het gebied van positieve psychologie, mindfulness en nog veel meer. Maar dat beeld is niet terecht, blijkt uit dit boek.
Al legt appreciative inquiry veel nadruk op 'waardering', toch is de positieve inslag niet het eerste doel, schrijft Matthijs Steeneveld. Het gaat om het genereren van nieuwe ideeën en het vinden van nieuwe ingangen, die ons anders laten kijken naar de situatie.
Het naar boven halen van ervaringen betekent sowieso niet automatisch een happy feel good positivofeestje
Juist in de dingen die fout zijn gegaan zit veel waarde.
Misschien is het niet gelukt een plan uit te voeren. Misschien had een plan een ander effect dan beoogd was. Zo gaat dat, niet alles lukt. De vraag is hoe je er mee omgaat, schrijft Steeneveld. Als je fouten toedekt, leer je er in ieder geval niet van.
De kunst is dus om ook de missers boven tafel te krijgen, want ook aan dit soort ervaringen valt veel te waarderen.
Misschien waardeer je de moed van iemand die iets uit heeft geprobeerd. Of misschien leer je er niks van, maar is het een opluchting om de vervelende ervaring te delen.
Luisteren is een eerste stap bij het proces van waarderend veranderen.
Deze gesprekken komen pas goed op gang als mensen het gevoel hebben echt hun zegje te mogen doen, schrijft Steeneveld terecht. Tegelijkertijd brengt het luisteren al een verandering op gang.
Want als je iemand een vraag stelt beïnvloed je de ander daarmee. Je stuurt de aandacht ergens heen. Daardoor kan iemand zich ineens bewust worden van onvermoede krachten of succeservaringen.
Daarin kan ook al de verandering zitten. Simpel de vraag stellen of mensen van plan zijn te gaan stemmen zorgt voor aanzienlijk meer stemmers. En als je vraagt om ideeën dan deel je impliciet ook boodschap dat je iets met ideeën gaat doen.
De begeleider moet ook investeren in verhalen die minder voor de hand liggen, benadrukt Steeneveld. Dat levert misschien meer tegengestelde geluiden op, maar iedereen wordt wel gehoord. Eerst iedereen aan tafel, dus.
Ervaringen verzamelen kan in gezamenlijke sessies met storytelling.
Maar het kan ook op andere manieren, bijvoorbeeld door mee te lopen of door foto’s en videobeelden te delen. Vertellen heeft wel als voordeel dat het een zeer directe vorm van contact is, waarbij mensen elkaar aan kunnen kijken en vragen kunnen stellen. Dat levert verbinding op, en ook meer betrokkenheid bij de rest van het proces.
Werkvormen voor brede toepassingen
Wie al goed bekend is met appreciative inquiry, vindt in dit boek geen verrassende nieuwe werkvormen. De grote kracht van dit boek is het heldere overzicht van alle werkvormen met alle bijbehorende instructies voor de uitvoering.
Dat maakt dit boek tot een handig naslagwerk om het gedachtegoed van appreciative inquiry in uiteenlopende situaties toe te passen.
Boekgegevens
Appreciative inquiry, waarderende werkvormen voor trainers, teamcoaches en veranderaars door Matthijs Steeneveld. Uitgave Boom, 2020. Het boek is onder meer verkrijgbaar bij Managementboek.nl.
