De verhalen die je over jezelf of over je organisatie wilt vertellen, die kunnen nogal overweldigend zijn. Welk verhaal vertel je, hoe kies je een focus en hoe breng je samenhang aan? Gelukkig zijn er basisplots of sjablonen om je centrale verhaal vorm te geven.
Homerus deed het, net als J.K. Rowling en Tony Chocolonely: ze baseren hun verhaal op een basisplot. Dit zijn oerverhalen, die al voorgeprogrammeerd zijn in ons brein. Dat heeft zijn voordelen: een basisplot glijdt zo het geheugen in.
De narratieve structuren sluiten precies aan bij de manier waarop onze hersenen informatie verwerken. Een verhaal met een basisplot kun je dan ook gemakkelijk onthouden en doorvertellen. De oerstructuren roepen bovendien direct herkenning bij je lezer: hé, dit ken ik!
Die herkenning is zo groot, dat hij of zij zich daardoor gemakkelijk met jouw missie verbindt.
Basisplots geven organisaties helderheid
Deze basisplots werken niet alleen in mythen, romans en toneelstukken, maar zijn ook direct toepasbaar in allerlei andere soorten verhalen.
- Je kunt basisplots toepassen om je missie te verhelderen of om je team te motiveren.
- Je gebruikt ze om te vertellen waarom je je onderneming, organisatie of ander samenwerkingsverband hebt opgericht (origin story), wat je drijfveren zijn en waar je het allemaal voor doet.
- Deze verhalen zijn bovendien een onmisbaar onderdeel van de ontwikkeling van je identiteit en persoonlijkheid.
Basisplots helpen om mensen te mobiliseren
Een basisplot helpt enorm om mensen te mobiliseren. Stel dat je bezig bent met een stadspark, een nieuwe buurtvoorziening of een school die beter aansluit op de behoeften van kinderen.
Het kost vaak veel tijd om zo'n plan daadwerkelijk van de grond te trekken. Je moet de bureaucratie bevechten of je hebt financiers nodig. Een goed verhaal is een essentieel ingrediënt om anderen te enthousiasmeren. Je neemt mensen mee naar het beloofde land, maar bent ook eerlijk over de obstakels die je onderweg tegenkomt.
Met een bijpassend plot gaat je verhaal vliegen
Christopher Booker beschreef in 2004 zeven basisplots die in alle culturen toegepast worden, waaronder de komedie en de tragedie.
Voor toepassingen in organisaties vind ik de onderstaande vijf basisplots het meest bruikbaar. Lees maar!
1. De strijd voor een betere wereld
Verhaallijn
Mensen die wegkwijnen van eenzaamheid. Hoogbegaafde kinderen die ondergesneeuwd raken in het gewone onderwijs. Vrouwen die te weinig zichtbaar zijn in de media! Dit verhaal begint bij iets dat je onacceptabel vindt. Daar moet natuurlijk iets aan veranderd worden. Je accepteert daarom de uitdaging, ook al bevat die de nodige risico's.
De gevestigde orde zit namelijk niet op een indringer te wachten, die de vastgeroeste boel komt loswrikken. Grote helden staan in hun eigen tijd dan ook bekend als lastige figuren met onacceptabele ideeën.
Jezus bijvoorbeeld, met zijn idee om je vijand lief te hebben. De gebroeders Wright met hun idee dat mensen kunnen vliegen. Of Charles Darwin met zijn idee dat mensen afstammen van de apen. Dankzij flink wat doorzettingsvermogen, pieken en dalen lukt het de held om de situatie te veranderen.
Het verhaal van Tony Chocolonely is hiervan een bekend voorbeeld.
Geheime kracht? Je overwint vooral omdat je je (door woede of een andere hevige emotie) enorm gemotiveerd voelt om onrecht te bestrijden. Je bent bijvoorbeeld miserabel behandeld op je werk en strijdt nu tegen beroerde arbeidsomstandigheden.Hoe doe je het? Herken je jezelf hierin? Laat dan zien waar je vandaan komt, wat je hebt meegemaakt waardoor je bent gaan doen wat je nu doet en wat je voelt. Door je inzet laat je zien wat er allemaal mogelijk is als je in actie komt. Je biedt hoop, wat enorm inspirerend is voor je lezers.
Voor wie? Dit verhaal is vooral van toepassing op mensen met een sterke persoonlijke drijfveer. Denk bijvoorbeeld aan een HRM-adviseur die zich op allerlei terreinen inzet voor meer diversiteit op de werkvloer, omdat zijn familie zelf nadelen heeft ondervonden van discriminatie en achterstelling.
2. Het gezamenlijke gevecht tegen het monster
Verhaallijn
Al jarenlang leiden de aardbevingen in Groningen tot grote schade, maar toch wordt er nog veel te weinig aan gedaan. Of je vecht tegen het grootschalige gebruik van antibiotica in de varkenshouderij, waardoor je dochter een noodzakelijke hartoperatie niet kon ondergaan.
Je staat op en strijdt tegen onrecht. Dat doe je niet alleen. Je mobiliseert je publiek om met jou de strijd aan te gaan tegen een gezamenlijke vijand.
Geheime kracht? Je standvastigheid en duidelijke principes. Omdat je opstaat tegen het slechte en voorgaat in deze strijd, wek je de sympathie en de bewondering op van je lezers.Hoe doe je het? Leg de nadruk op je strijd en je dringende redenen om in actie te komen. Laat zien dat jullie samen dezelfde vijand hebben en hoe urgent de zaak is. Dan voelen lezers direct een band met jou en jullie gezamenlijke missie.
Voor wie? Dit verhaal is van toepassing op ondernemers die bijvoorbeeld strijden tegen het klimaatprobleem of organisaties die onthutsend slechte arbeidsomstandigheden proberen te verbeteren.
3. De hulp bij de transformatie
Verhaallijn
Niet jij maar je lezer is je held. Hij voelt zich alleen nog niet zo, of is zich niet bewust van zijn probleem. Daarom heeft hij jouw hulp nodig, want jij bent zijn mentor die de nodige beproevingen al heeft doorstaan.
Je helpt je klanten om te worden wie ze zelf graag willen zijn. Je maakt je klant bewust van de situatie, geeft zorg en aandacht of je begeleidt hem bij een transformatie.
Geheime kracht? Je bent zorgzaam, schenkt je volle aandacht en stelt de behoefte van je klant centraal.
Hoe doe je het? Wees bescheiden en dienstbaar. Het gaat niet om jou maar om hem of haar. En vertel verhalen over de wijze waarop jij je klanten geholpen hebt een betere versie van zichzelf te worden.
Voor wie? Je helpt als ontwerper bijvoorbeeld je opdrachtgevers om helderheid te krijgen in de veelheid aan informatie. Ook is deze basisplot van toepassing op coaches, hulpverleners en adviseurs, die mensen helpen bij veranderingen.
4. De held tegen wil en dank
Verhaallijn
Er is een gruwelijk misverstand in het spel. Je bent namelijk een typische introvert, niet al te handig en je hebt al helemaal geen zin om je dagelijkse comfortabele leven te verlaten.
Maar uitgerekend jij krijgt een oproep om in actie te komen: een nieuw programma op te zetten, het voortouw te nemen bij een nieuw samenwerkingsverband, etc. Tegenstribbelen helpt niet. Je wordt toch ertoe aangezet om bijzondere dingen te verrichten. Denk aan Frodo uit The Lord of the Rings, die ondanks tegensputteren met de ring wordt opgezadeld.
Als een held tegen wil en dank krijg je te maken met moeilijke omstandigheden en tegenslagen. Je krijgt een machtige tegenstander of een groot obstakel op je pad. Je twijfelt enorm of het wel gaat lukken en je zou niets liever doen dan thuis weer punnikend op de bank zitten.
Maar er staat te veel op het spel, dus je moet wel.
Uiteindelijk slaag je toch in je missie en kom je terug met rijke inzichten, allereerst over de verborgen krachten die je toch blijkt te bezitten.
Geheime kracht? Je eeuwige twijfel, maar ook je grote loyaliteit. Hiermee weet je je eigen tekortkomingen te overwinnen, soms met meer geluk dan wijsheid. Je openlijke kwetsbaarheid maakt je enorm toegankelijk en sympathiek.Hoe doe je het? Laat zien dat je altijd gewoon bent gebleven en dat je jezelf helemaal niet bijzonder vindt. Je maakt er regelmatig een zootje van en betrekt je lezers bij al het gedoe. Veel lezers herkennen het geworstel en waarderen je eerlijkheid enorm. Ze voelen zich geïnspireerd door de successen die je uiteindelijk ondanks alles toch behaalt.
Voor wie? Dit verhaal past bij ondernemers die tegen wil en dank het familiebedrijf hebben overgenomen, bij bloggers die graag schrijven over hoe ze alles verprutsen of bij mensen die met gezonde tegenzin aan een moeilijke opdracht zijn begonnen.
5. De zoektocht naar de graal
Verhaallijn
Je wilt een betere werkmethode vinden, bent naarstig op zoek naar een innovatie of onderzoekt een andere aanpak om tot betere resultaten te komen. Je gaat op reis om die oplossing te vinden en betrekt daar je publiek bij.
Dat gaat niet zonder slag of stoot: je probeert van alles uit en stoot regelmatig je neus. En hard ook. Maar uiteindelijk vind je werkzame ingrediënten van de oplossing.
Geheime kracht? Je hebt de drang om nieuwe ontdekkingen te doen en bent bereid om daarvoor bergen te verzetten. Je lezers herkennen je leergierigheid en willen graag delen in je avontuur.Hoe doe je het? Zie je zoektocht als een reis. Neem je lezers daarbij mee. Vertel over je drijfveren voor je zoektocht en wat daarbij komt kijken. Je lezers worden geïnspireerd door het avontuur. De uitkomst is onbekend, zowel voor jou als je lezer. Dat roept spanning op: je lezer wil weten 'hoe het afloopt'.
Voor wie? Als je een innovator bent of een wetenschapper, is dit verhaal waarschijnlijk jou op het lijf geschreven. Dat geldt ook voor start-ups!
Werkt dit voor jou? Weet jij mooie toepassingen van basisplots? Ik hoor het graag!
