Heb je wel eens gehoord van het Pygmalion-effect? Deze naam verwijst naar een beeldhouwer uit een Griekse mythe, waarbij hoge verwachtingen de uitkomst bepaalden.
Pygmalion maakte een ivoren beeld van een vrouw, dat de ultieme schoonheid moest uitdrukken. Hij noemde haar Galatea. Hij raakte smoorverliefd op zijn beeld, maar tot zijn grote verdriet bleef ze van ivoor.
Hij bad daarom tot de godin Aphrodite om Galatea tot leven te wekken. Aphrodite begreep zijn wens en gaf hem een teken van genade. Pygmalion kuste zijn geliefde beeld, waarna Galatea tot leven kwam.
En ja, ze was echt van vlees en bloed: negen maanden na hun huwelijk werd hun eerste kind geboren. Niet alleen in mythes worden hoge verwachtingen werkelijkheid.
Ook in het onderwijs leiden hoge verwachtingen tot opzienbarende resultaten.
Dat bleek uit een verrassend onderzoek van Robert Rosenthal en Leonore Jacobson uit 1968 naar de verwachtingen die docenten (al dan niet onbewust) hebben van hun leerlingen.
Leerlingen waarvan de docenten hogere verwachtingen hadden, boekten méér vooruitgang dan andere leerlingen, terwijl daar volgens de eerder afgenomen IQ-testen geen aanleiding voor was.
Dat noemden zij het Pygmalion-effect.
Die verwachtingen brengen docenten over op kinderen via verbale en non-verbale communicatie. Als leraren denken dat leerlingen de capaciteiten hebben, knikken ze hen vaker bemoedigend toe en stimuleren hen vaker om een stapje extra te zetten.
Het kind gaat zich vervolgens daarnaar gedragen: een self fulfilling prophecy.
De kracht van verwachtingen is nog altijd een van de belangrijkste bevindingen van de psychologische wetenschap. Ook op allerlei andere terreinen hebben verwachtingen grote invloed op hun resultaten, zo blijkt uit onderzoek.
Als managers meer verwachten, presteren werknemers beter. Als verpleegkundigen meer verwachten, genezen patiënten sneller. Als klantmanagers tegen mensen met schulden zeggen dat het hen gaat lukken om uit de problemen te komen, dan lukt het vaak ook.
Zoals verwachtingen werkelijkheid kunnen worden, kunnen doembeelden dat helaas ook.
Dat heet het Golem-effect.
De naam Golem komt van een Joodse legende over een robotachtig figuur, die het kwaad moest uitroeien. Maar zijn krachten namen hem steeds meer over, waardoor de robot in een monster veranderde.
Negatieve verwachtingen hebben eveneens de neiging om realiteit te worden. Hierdoor blijven slecht-presterende leerlingen nog verder achter, geven daklozen de hoop op en kwijnen eenzame ouderen weg.
Extra belangrijk dus dat we ons bewust zijn van de sturende effecten van verwachtingen. Met doemverhalen kunnen we een hoop schade aanrichten.
Met verhalen sturen we ook elkaar.
Als iemand een verhaal vertelt waarin hoge verwachtingen over jou doorklinken, dan beïnvloedt dat verhaal jouw prestaties. Als iemand tegen jou zegt dat je iets best kan, dan doe je namelijk je best om het waar te maken.
De verwachtingen van anderen beïnvloeden ook de verwachtingen die je van jezelf hebt. Verwacht je veel van jezelf, dan kom je een eind.
Het helpt enorm om in jezelf te geloven.
En in je droomplan.
Vertel jezelf dus het juiste verhaal, op smaak gebracht met positieve verwachtingen.
