Stel je voor: je zit tegenover iemand die je vertelt dat hij of zij diep in de financiële problemen zit of het leven niet meer ziet zitten. Durf je dan door te vragen? Of trek je je terug, bang om de gevoelige snaar te raken?
Ik heb vaak dit soort aarzelingen. Vraag ik door als iemand aangeeft een jeugd vol ellende en misbruik te hebben gehad, en erbij zegt dat hij daar niet over wil praten – "het ligt allemaal ver achter me" – terwijl zijn gedrag iets anders laat zien?
Misschien raak ik iets waardoor hij van slag raakt of intens verdrietig wordt. En wat als dat verdriet op mij overslaat? Of erger nog, wat als ik me machteloos voel?
Door deze gedachten laat ik die olifant in de kamer lekker staan.
Het lijkt veiliger om eromheen te draaien, vooruitlopend op een mogelijke afwijzende reactie van de ander. En uit angst dat mijn vraag schaamte, verdriet of ongemak oplevert.
Toch heb ik geleerd, zowel als journalist als narratief coach, dat vragen naar moeilijke onderwerpen juist goed is.
Vragen helpen mensen zich gehoord en gezien te voelen.
Dit besefte ik pas echt toen ik jaren geleden het boek Spoedassistentie Hoek van Holland schreef over agenten met zeer traumatische ervaringen. Met een dringende deadline in het vizier besloot ik een laatste interview af te zeggen.
Er gebeurde iets wat ik totaal niet had verwacht: de agent reageerde diep verontwaardigd. Hij leed aan PTSS en had van zijn behandelaar gehoord dat het gesprek met mij een belangrijk onderdeel vormde voor zijn herstel. Door zijn verhaal te vertellen, kon hij de bijbehorende zwaarte namelijk 'verdunnen' en daardoor beter hanteerbaar maken.
Daarop besloot ik alsnog met hem in gesprek te gaan. Zijn opgeluchte reactie gaf aan dat zijn behandelaar gelijk had. Het was voor hem van enorm belang geweest om zijn hele verhaal te kunnen doen aan iemand die niet oordeelde en gewoon luisterde.
Hoe nodig je dan iemand uit om zijn pijn, ongemak of tekortkoming te bespreken zonder af te schrikken? Welke vragen stel je?
Volgens mij zijn dat directe en oprechte vragen. Vragen waarbij je niet om de hete brij heen draait, maar ook je betrokkenheid toont. Als je toch nog aarzelingen voelt, kun je ook expliciet toestemming vragen voor een persoonlijke vraag.
Dit opent vaak de weg naar een goed gesprek.
Wat ik geleerd heb is dit: moeilijke vragen kunnen de weg vrijmaken naar onderliggende vraagstukken. De dingen waar het echt om draait. Daardoor kun je ineens iemand tot diepgaande inzichten brengen.
Dus als je hier ook mee te maken hebt: stel met respect vragen over moeilijke onderwerpen. En daarna natuurlijk goed luisteren!
