Denk jij wel eens na over de wijze waarop je oud wil worden? We leven immers steeds langer en zullen in de toekomst langer vitaal blijven. Als we tenminste niet alleen lijf en leden soepel houden, maar ook lenig blijven denken. Wat gaan we met doen met de 'derde etappe' van ons leven?
Enkele weken geleden las ik een interview met Andrea Maier, verouderingsonderzoeker en hoogleraar gerontologie aan de Vrije Universiteit van Amsterdam.
Zij sluit in haar nieuwe boekEeuwig Houdbaar niet uit dat we uiteindelijk 130 worden. Van een groot deel van de kinderen die nu geboren worden, wordt in ieder geval een groot deel 100 jaar of meer. We moeten rekening houden met langdurige ouderdom. Daarom is het hard nodig dat we fundamenteel nadenken over de laatste levensfase, vindt zij.
Als we ouder worden en langer vitaal blijven, hoe blijven we dan ons leven een zinvolle invulling geven? Hoe gaan we om met de extra tijd? Worden huidige levensfases opgerekt of komt er een hele nieuwe levensfase bij?
Enkele politieke partijen voerden de afgelopen maanden campagne met de wens om de pensioenleeftijd weer terug te brengen naar 65 jaar. Maier heeft eerder het omgekeerde perspectief: niet korter maar langer.
En dat triggerde mij bijzonder.
Leerroute en loopbaan op de schop
Want als we allemaal honderd worden moet ons hele model voor leren en loopbaan grondig op de schop. Nu besteden we de eerste etappe (zeg maar de eerste 25-30 jaar) aan school, opleiding en ontwikkeling om daarna carrière te kunnen maken.
Daarna besteden we dertig jaar aan hard werken, geld verdienen, een gezin vormen en kinderen op het goede spoor zetten.
Daarna is het afbouwen in de derde etappe: meer vrijwilligerswerk, voor de kleinkinderen zorgen of de hobby oppakken waar je tijdens het werk nooit aan toe kwam. Een enkeling geeft zijn werkervaringen door aan de volgende generatie en wordt mentor of iets dergelijks.
Maar als de derde etappe flink verlengd wordt omdat we langer blijven leven, moet er wellicht meer gebeuren.
- Veel langer werken kan alleen als het werk ook leuk en uitdagend is, als het niet te veel stress oplevert en niet te veel herhaling bevat. Je moet dus tijdens je leven keuzes blijven maken voor je echte interesses, die daarnaast ook een behoefte vervullen op de arbeidsmarkt.
- Werk moet je niet meer zien als een vorm van vrijetijdsberoving, vindt Maier. Als je aftelt naar je pensioen red je het niet.
- Als je vastloopt moet je eerder omschakelen naar een tweede of derde carrière, die nieuwe perspectieven biedt. En dat betekent ook dat je niet meer kunt teren op een enkele opleiding, maar dat je je voortdurend moet blijven ontwikkelen en scholen.
- Werken voor één baas is ook minder gewoon: steeds meer mensen zijn seriële beroepsuitoefenaars geworden. Van dtp'er naar podoloog, van tv-presentator naar Kamerlid, van yogadocent naar uitvaartbegeleider. Om te overleven op de arbeidsmarkt en nieuwe wegen te vinden heb je vaak veel aanpassingsvermogen nodig. Dat moet je dan wel blijven trainen.
Identiteit en betekenis
We staan er niet altijd bij stil, maar werk is behoorlijk bepalend voor ons levensgeluk. Alleen al de hoeveelheid tijd die we erin stoppen! We ontlenen er bovendien voor een belangrijk deel onze identiteit aan.
De eerste vraag aan een onbekende is vaak: wat doe je? Wie niet werkt, heeft in onze samenleving weinig status. Nu de kerkelijke leer voor velen niet meer richtinggevend is, hebben we iets anders nodig om zingeving aan te ontlenen.
We moeten we onszelf vormgeven, en dat doen we voor een deel op ons werk.
Daarnaast levert werk natuurlijk ook bestaansmiddelen op. Zonder geld beleef je voortdurend stress, ben je alleen maar bezig om te overleven en kom je in een negatieve spiraal van gezondheidsproblemen.
Werk beschermt tegen mentale achteruitgang
Wie na zijn pensioen zijn hersenen veel minder actief gebruikt, loopt een grote kans op mentale achteruitgang, met dementie als gevolg. Dat pleit ervoor dat we altijd actief blijven (en nooit echt met pensioen gaan): rewiring in plaats van retiring.
Wie stopt met de dingen die hij graag doet en goed kan, raakt de zin van zijn leven kwijt. Maar hoe geven we dan inhoud aan de derde etappe met verlenging? Dat is een vraag die mij erg nieuwsgierig maakt.
