Een boodschap de wereld in helpen zonder dat ie onthouden wordt? Een gemiste kans. Vijf essentiële tips om jouw verhaal memorabel te maken.
Je bent gevraagd om een presentatie te houden over het onderwerp waarin jij helemaal thuis bent. Kwaliteitszorg bijvoorbeeld. Of duurzaam ondernemen.
Natuurlijk doe je je uiterste best om alles uit te leggen en mooie voorbeelden te delen. Zo staat het immers in de handleidingen voor presentaties. Maar... het lijkt niet binnen te komen. Waar schort het aan?
Dat is een vraag die regelmatig aan mij gesteld wordt. Er zijn toch voorbeelden gebruikt?
Toch is zo'n voorbeeld niet voldoende. Je publiek moet het ook voelen. Pas daarna zal je publiek het ook begrijpen en onthouden. Wat voor presentaties geldt, geldt ook voor andere communicatievormen: teksten, filmpjes en ga zo maar door.
Hoe maak je je verhaal memorabel?
1. Kies een mens als hoofdpersoon
Kies geen onderwerp maar een mens! Met hem of haar kunnen we ons identificeren. En hoe herkenbaarder, hoe meer je publiek het idee heeft dat het echt over hem of haar gaat. Want je publiek wil maar één ding weten: what's in it for me.
Vertel dus niet wat maar wie. En vraag je af wie er handelend optreedt in jouw verhaal: dat is jouw hoofdpersonage.
2. Gebruik de verhaalstructuur als bouwstenen
Een verhaal heeft een enkele actieve protagonist (hoofdpersoon), een begin-midden-eind en een gesloten einde. Zo bewaren we ook onze herinneringen. Met zo’n vaste opbouw weet de lezer precies waar hij aan toe is.
Maar maak er geen trucje van. Zie de structuur vooral als hulpmiddel.
Want een geniaal geconstrueerd verhaal dat onecht is, daar hebben we helemaal niets aan.
Gebruik de verhaalstructuur liever als leidraad om een verhaal spannender en interessanter te vertellen, niet als een systeem van gestolde regels.
3. Toon emoties
Memorabele verhalen bestaan uit beeldende en emotionerende elementen. Het hoeft niet dramatisch te zijn, maar wel helder en prikkelend. Een eenvoudig voorbeeld kan al voldoende zijn om emoties te beroeren, zoals het verhaal over deze deuren:
Stel je voor dat je steeds meer last krijgt van dementie en in een tehuis woont. Als ook nog eens alle kamerdeuren op elkaar lijken, raak je zéker de weg kwijt... Daar is een eenvoudige en doeltreffende oplossing voor: met een grote sticker krijgt iedere deur een ander uiterlijk. De ene deur krijgt een klassiek ontwerp, de andere wordt juist versierd met graffitistickers. Voor bewoners is dat een gigantische stap vooruit: ze herkennen hun eigen deur weer en ervaren weer even een gevoel van grip.
4. Stel vragen
Stel vragen aan je publiek, of het nu tijdens een mondeling verteld verhaal is of in een geschreven tekst. Met een vraag ga je een dialoog aan. Dat daagt je publiek uit: je lezer of toehoorder kan het verhaal niet achteroverleunend over zich heen laten komen, maar wordt geprikkeld een antwoord te formuleren. Al is het maar in gedachten.
In teksten geeft zo'n dialoog leescomfort: niets fijner dan een gesprek voeren, ook al is het op papier.
Vragen wijzen ons bovendien op een kennisgat: er is iets dat wij nog niet weten. Daar kan ons brein slecht tegen. Het gevolg is dat je publiek graag het antwoord wil weten en zal blijven luisteren of doorlezen. En nog iets: doordat je zijn hersenen activeert, zal hij het verhaal ook beter onthouden.
5. Verras
Verrassing is een cruciale bouwsteen. Denk maar aan de krachtige werking van moppen: na een opbouw van vertrouwde elementen volgt een onverwachte draai. Ons brein is ingesteld op vaste patronen. Als dat patroon doorbroken wordt, wordt je brein geprikkeld.
Het gevolg: het hele verhaal blijft gemakkelijker in het geheugen hangen. Een verrassing bestaat vaak uit humor. Mensen spitsen hun oren en vragen zich af waar het naar toe gaat.
Met humor ben je minder belerend en wek je vaak sneller vertrouwen op. Grappen ontwapenen ons ook, waardoor we makkelijker open staan voor iets nieuws.
Daarbij is het overigens wel oppassen: voor je het weet onthoudt je lezer alleen de grap en niet de boodschap of de afzender. We kennen allemaal de humoristische reclames van Even Apeldoorn bellen, maar bijna niemand weet hoe dat verzekeringsbedrijf heet.
Grap en boodschap moeten dus wel goed op elkaar aansluiten.
Het gebruik van humor is niet iedereen gegeven. Wat je daarbij in ieder geval goed kunt uitproberen is zelfrelativering. Maak een grap over jezelf, zonder dat je echt afbreuk doet aan je eigen persoon. Dat schept direct een band tussen jou en je publiek.
Zo blijft een stuntelig verhaal enorm lang hangen, vertelde Ionica Smeets (hoogleraar wetenschapscommunicatie) in NRC Handelsblad (Zomeravondgesprek met Ionica Smeets en Halina Reijn, 8 augustus 2015).
“Ik merkte eens dat mensen na een jaar nog vier of vijf dingen wisten die ik ze in een lezing had verteld, echt heel bizar. Hebben jullie aantekeningen gemaakt, vroeg ik. ‘Nee’, zeiden ze, ‘we zeiden gewoon tegen elkaar: Ionica had dat ontzettend gênante verhaal over dat ex-vriendje met die breezers, waar ging dat ook al weer over, oh ja, de rol van toeval."
Extra tip voor overtuigingskracht
Je overtuigingskracht wordt nog sterker als een verhaal regelmatig en consistent terug komt. Wees dus niet bang je verhaal op allerlei manieren te herhalen.
Recycle je verhaal in allerlei vormen. Het verhaal kan jou inmiddels vermoeien, maar ondertussen zijn er nog steeds mensen die het verhaal voor de eerste keer horen. Bovendien hebben we veel herhaling nodig om een boodschap te laten inklinken.
Dus vertel!
