Hoe zorg je ervoor dat iedereen zinvol meedoet en daar een eerlijk inkomen voor ontvangt? Hoe krijg je mensen mee bij een verandering, die niet binnen de bestaande wetten en regels past? Samen met collega Kirsten Notten ging ik voor Divosa in Uden aan de slag om een narratief te ontwerpen.
Vraagstukken rondom armoede, een eerlijk inkomen en waardering van iemands bijdrage aan de samenleving zijn ingewikkeld, omdat het al snel gaat over regels, verantwoordelijkheden van verschillende organisaties en geld.
Soms kom je met het kiezen van een heel ander perspectief verder dan dan met denken volgens de bestaande lijnen. Programmaleider Juanita van der Hoek van de gemeente Uden durfde het aan om voor zo'n andere benadering te kiezen.
Met haar medewerkers boog ze zich over dit soort uitgangspunten:
- Stel dat mensen gewaardeerd worden om de bijdrage die ze leveren aan de samenleving, of dat nu werk heet, mantelzorg, vrijwilligerswerk of iets anders.
- Stel dat ze daarvoor gewoon betaald krijgen, zodat ze verlost zijn van de grootste geldstress.
- Stel dat ze daardoor opbloeien, hun leven op orde krijgen, hun kinderen aandacht geven, gelukkiger zijn en gezonder blijven.
Een andere definitie van 'werk'
Samen met het college, medewerkers en partnerorganisaties leidde dit tot een opvallend plan: de Ujese Coöperatie om mensen met een bijstandsuitkering betaald en betekenisvol werk te laten doen. Daarbij gaat het om werk in de brede zin van het woord – ook mantelzorg, dagbesteding en vrijwilligerswerk behoren ertoe.
Zo’n plan heeft een warm onthaal nodig, of op zijn minst een kans om het experiment aan te gaan. Hoe kom je aan die betrokkenheid? Hoe betrek bijstandsontvangers, werkgevers, hulpverleners, verzekeraars en de gemeenteraad er echt bij? Hoe vertel je erover, zodat het van iedereen wordt?
Het antwoord is: door samen het nieuwe verhaal te vormen.
Hoe ontwerp je een narratief?
Divosa wilde van ons graag weten hoe je tot zo’n overtuigend en verbindend verhaal komt en hoe je het vervolgens kunt inzetten. De vraag aan ons: hoe ontwerp je een narratief?
Soms denken mensen dat het er bij storytelling om gaat mensen te overtuigen met een goed en pakkend verhaal. Dat kan weliswaar handig zijn, maar het is niet wat wij doen.
Wij stellen vragen, luisteren en helpen mensen hun eigen oplossingen te vinden. Daarbij werken we onder meer met Appreciative Inquiry, waarderend onderzoeken. Een uitgangspunt hierbij is dat alle betrokkenen nodig zijn om een verandering tot stand te brengen.
We vroegen daarom Juanita of ze bewoners, medewerkers, raadsleden én de wethouder bijeen kon brengen. Met deze mensen en hun verhalen gingen we een avond aan de slag. Uit hun verhalen ontstond vervolgens een nieuw verhaal. 
Shrek als held
Dat werd een verhaal dat anders uitpakte dan verwacht, want ineens ging het over Shrek, de groene monster uit de gelijknamige animatiefilm. Geen voor de hand liggende held, maar daarom wel zo boeiend. En helemaal vanuit de deelnemers zelf.
Dit is het verhaal dat daaruit ontstond: Uden wil in Shrek geloven! Een toehoorder die openlijk uitkomt voor zijn psychische problematiek was oprecht geroerd door het beeld van Shrek, kregen we via de gemeente Uden later te horen. Hij voelde dat hij daarmee de ruimte kreeg om zichzelf te zijn.
Verhaal als voedingsbodem
Wij zijn er trots op dat we van Divosa de ruimte kregen om met de mensen uit Uden aan de slag te gaan. En we voelen ons trots op de mensen die hun verhalen met elkaar deelden.
Mensen denken vaak: we bedenken een plan en vervolgens maken we het verhaal om het uit te voeren. Maar het verhaal ís de uitvoering, en tegelijkertijd ook de voedingsbodem waar al het andere op groeit. We gaan de groei van Shrek in Uden dus verder volgen.
