16 universele verhalen die we altijd willen lezen en bekijken

Er zijn verhalen die over iets gaan dat ouder is dan taal: onze menselijke kern. Deze universele verhalen keren steeds terug in boeken, films, podcasts en reclames. Allemaal verhalen die raken aan thema’s als hoop, moed, liefde, verlies en de zoektocht naar betekenis. In dit overzicht vind je 16 verhaalpatronen die mensen wereldwijd blijven aanspreken, met voorbeelden uit boeken, films en het echte leven.

(Volledig herzien en uitgebreid in oktober 2025) 

Inleiding

Verhalen zijn van alle tijden, leren de werken van Joseph Campbell, Christopher Booker, Yuval Noah Harari en al die andere onderzoekers naar narratieve structuren. Toch zag ik niet hoe dit overzicht relevant zou blijven, toen ik in 2016 deze 16 universele verhaalpatronen destilleerde.

Bijna tien jaar later zijn deze universele verhaallijnen (uiteraard nog steeds) overal: van Barbie tot Poor Things, van podcasts tot filmpjes op social media. We blijven terugvallen op dezelfde oerpatronen die betekenis geven aan een wereld die we als chaotisch beleven.

Tijd voor een update. Daarom vind je hier de geheel vernieuwde en uitgebreide versie. Met 16 universele verhaalpatronen die laten zien wat ons als mensen verbindt.

Verhalen die we telkens opnieuw lezen, bekijken en doorvertellen:

1. Verhalen die leren dat er altijd hoop is

Er zijn momenten waarop alles verloren lijkt. En juist dan grijpen we naar verhalen, waarin iemand na tegenslag weer opstaat. Het zijn universele verhalen over hoop en veerkracht, die ons laten geloven dat er altijd een volgende bladzijde is.

Films:

• Life is Beautiful laat zien hoe humor en liefde kunnen overleven temidden van de gruwelen van een concentratiekamp.
• Cast Away toont hoe een man, gestrand op een eiland, leert overleven dankzij één klein sprankje geloof: dat iemand hem ooit zal vinden.

Boeken en verhalen:

• Het lelijke eendje van Hans Christian Andersen leert ons dat je ondanks afwijzing toch uit kunt groeien tot iets moois.
• Anne van het Groene Huis (L.M. Montgomery, Anne with an E op Netflix) vertelt over een weesmeisje dat, ondanks vernedering en verlies, blijft geloven in de goedheid van mensen.
• In Jane Eyre overwint de hoofdpersoon armoede, verraad en eenzaamheid door trouw te blijven aan haar innerlijke stem.
• Ook religieuze en mythische verhalen draaien vaak om dit motief: de verrijzenis van Christus, de Feniks die herrijst uit zijn as, of Persephone die elk voorjaar terugkeert uit de onderwereld. Hoop is niet alleen troostend, maar vertelt ons ook dat elk einde een begin in zich draagt.

In hedendaagse storytelling zien we dit terug in campagnes en films waarin herstel centraal staat. Denk aan reclames waarin mensen opstaan na ziekte, burn-out of verlies, of aan persoonlijke verhalen op sociale media waarin iemand zijn weg vindt na tegenslag. We delen zulke verhalen massaal, omdat ze ons helpen onze eigen hoop terug te vinden.

Psychologisch gezien werken deze verhalen omdat ze het brein kalmeren. Hoop activeert verbeelding, en verbeelding opent mogelijkheden. Daarom zijn deze verhalen essentieel in tijden van crisis of verandering: ze geven richting zonder het probleem te ontkennen.

2. Verhalen die ons bemoedigen om boven onszelf uit te stijgen

We houden van verhalen waarin gewone mensen iets buitengewoons doen. Niet omdat ze heldhaftig zijn geboren, maar omdat ze op een beslissend moment besluiten om niet weg te kijken. Dat zijn de universele verhalen over moed en zelfoverstijging: verhalen die ons eraan herinneren dat er in ieder mens een onvermoede kracht schuilt.

Films:

• The Lord of the Rings is misschien wel het bekendste voorbeeld. Frodo Baggins is een eenvoudige hobbit. Toch neemt hij het zwaarste lot op zich, namelijk het vernietigen van de Ring. Gedreven door trouw, niet door macht.
• The Hunger Games vertelt over Katniss Everdeen, die zich opoffert voor haar zus en daarmee het verzet tegen een onderdrukkend regime ontketent.

Boeken en verhalen:

• In de bijbelverhalen over David en Goliath of Mozes, of in de mythe van Prometheus, zien we hetzelfde motief: één mens die de moed vindt om een machtige tegenstander te trotseren.
• In Anne Frank – Het Achterhuis klinkt deze kracht in de woorden zelf: “Ondanks alles geloof ik dat de mensen in hun diepste wezen goed zijn.” 

De held(in) wordt geroepen, weigert eerst, maar kiest dan tóch. Die keuze (het moment van ‘ik doe het toch’)  is het keerpunt waarop het verhaal van buiten naar binnen kantelt, omdat je altijd iets in jezelf aan te kijken hebt.

Ook in hedendaagse verhalen herkennen we dit patroon. Van sporters die terugkomen na blessures, tot activisten die tegen onrecht in opstaan, tot ondernemers die alles riskeren om iets nieuws te creëren. Ze laten zien dat boven jezelf uitstijgen niet betekent dat je groter wordt, maar dat je trouw blijft aan jezelf en je eigen waarden, ook als dat moeilijk is.

In storytelling en leiderschap zijn dit de verhalen die inspireren. Ze tonen de kracht van kwetsbaarheid: iemand die bang is, maar toch durft.  Ze laten zien dat moed geen eigenschap is, maar een moment. En dat precies op dat moment, wanneer we denken dat je dit niet kan, de kans ontstaat om te groeien, voorbij wat we dachten dat mogelijk was.

3. Verhalen waarin de waarheid boven tafel komt

We hebben een diep verlangen naar gerechtigheid en willen dat de waarheid gezien wordt, zelfs als dat pijnlijk is of alles op het spel zet.

Films:

• Erin Brockovich waar één vrouw de waarheid onthult over giftig drinkwater en een groot bedrijf ter verantwoording roept.
• Dark Waters waar een advocaat vecht tegen chemiegigant DuPont over jarenlang verzwijgen van milieuvervuiling.
• De serie Inventing Anna (Netflix) over Anna Sorokin die zich voordoet als rijke erfgename en daarmee de New Yorkse elite manipuleert en bedriegt. Het verhaal draait om de waarheid die uiteindelijk toch boven tafel komt.

Boeken en verhalen:

• De ondraaglijke lichtheid van het bestaan (Milan Kundera) over persoonlijke waarheid versus staatspropaganda.
• Het sprookje De nieuwe kleren van de keizer toont op symbolische wijze dat leugens uiteindelijk ontmaskerd worden.

Deze verhalen gaan niet alleen over feiten boven tafel krijgen, maar over morele moed. Over het moment waarop iemand zegt: Tot hier en niet verder. Ze raken aan onze behoefte aan waarheid, integriteit en gerechtigheid, en tonen dat waarheid vaak begint met één persoon die weigert te zwijgen. Deze verhalen geven het perspectief dat eerlijkheid uiteindelijk overwint.

4. Verhalen die innerlijke schoonheid belangrijker maken dan uiterlijk

We leven in een wereld waarin het uiterlijk vaak de eerste indruk bepaalt. Maar de verhalen die we het meest koesteren, vertellen juist het tegenovergestelde: dat schoonheid niet zichtbaar hoeft te zijn om echt te bestaan. Dit zijn de universele verhalen over innerlijke schoonheid en wat écht waardevol is: goedheid, eerlijkheid, moed en liefde.

Films:

• Beauty and the Beast is het klassieke voorbeeld. Een beest dat liefde leert en daardoor verandert, niet omdat zijn uiterlijk hersteld wordt, maar omdat zijn hart opent.
• Shrek draait de rollen speels om: het monster blijkt degene met het grootste hart, terwijl de mooie prins oppervlakkig en egoïstisch is.
• Billy Elliot vertelt over een jongen die danst tegen de verwachtingen van zijn omgeving in. Hij wordt mooi omdat hij durft te zijn wie hij is.

Boeken en verhalen:

• Jane Eyre (Charlotte Brontë) over een jonge vrouw die niet op schoonheid of status vertrouwt, maar op karakter en integriteit.
• De klokkenluider van de Notre Dame (Victor Hugo): achter het mismaakte uiterlijk van Quasimodo schuilt een hart vol liefde en menselijkheid.

Dit motief zit ook in talloze sprookjes en legendes: De kikker die een prins blijkt, de zwanen die gevangen zitten in een lelijke vorm, Assepoester die pas schittert als ze zichzelf mag zijn. Ze vertellen allemaal hetzelfde: uiterlijkheden kunnen misleiden, maar het hart liegt nooit.

Ook in moderne storytelling komt dit thema telkens terug, van Dove’s Real Beauty-campagnes tot body-positivity-verhalen op sociale media. Ze werken omdat ze iets universeels aanspreken: ons verlangen om gezien te worden, niet om wat we tonen, maar om wie we zijn.

We blijven ze lezen omdat ze ons eraan herinneren dat echt zien altijd van binnenuit begint. En omdat we, diep vanbinnen, allemaal hopen dat iemand ons ziet zoals Jane Eyre kijkt naar Rochester, of zoals het Beest wordt aangekeken door Belle.

5. Verhalen die laten zien dat dromen kunnen uitkomen

We houden van verhalen die laten zien dat dromen (ondanks alles) werkelijkheid kunnen worden. Het zijn de universele verhalen over visie, verlangen en volharding: verhalen waarin iemand iets ziet wat er nog niet is, en weigert om die droom op te geven.

Films:

• La La Land  is een ode aan dat verlangen. Twee kunstenaars volgen hun hart, zelfs als dat betekent dat ze elkaar verliezen. Hun droom om muziek en film te maken is sterker dan de zekerheid van een conventioneel leven.
• Slumdog Millionaire  gaat over een jongen uit de sloppenwijken van Mumbai die zijn verleden gebruikt om een spelshow te winnen en daarmee zijn liefde en vrijheid terugvindt.
• The Boy Who Harnessed the Wind. Een verhaal van een jongen die tegen alle verwachtingen in iets wezenlijks doet, creatief denkt en verandering brengt voor het hele dorp..

Boeken en verhalen:

• Assepoester is het oerbeeld van dit thema: een droom die standhoudt door hoop, moed en goedheid.
• De biografie over Steve Jobs (Walther Isaacson) laat zien hoe Steve Jobs begon in een garage met het geloof dat technologie menselijker kon zijn. Dit is de moderne mythe van een visie die werkelijkheid wordt.

Maar dit archetype is meer dan succes of roem. De echte kracht van deze universele verhalen ligt in de innerlijke reis: de transformatie van twijfel naar geloof. Dromen worden werkelijkheid omdat iemand weigert cynisch te worden.

Ook in moderne storytelling zien we dit thema overal: in start-upverhalen, in kunstenaars die buiten de lijntjes kleuren, in gewone mensen die een stichting beginnen omdat ze ergens in geloven.

Het zijn verhalen over zingeving, niet over status. Deze verhalen werken omdat ze ons aan ons eigen potentieel herinneren. Ze nodigen uit om niet te berusten in wat “realistisch” lijkt, maar om je voor te stellen wat er kan gebeuren als je voluit kiest voor je droom.

In storytelling en ondernemerschap zijn dit de verhalen die inspireren én activeren. Ze laten zien wat er mogelijk is als iemand trouw blijft aan zijn innerlijke kompas. LEGO Group herontdekte na een bijna-faillissement hun missie: inspire and develop the builders of tomorrow. Het verhaal veranderde van speelgoedfabriek naar creatieve leerorganisatie.

6. Verhalen die aantonen dat er iets groters is dan wijzelf

Er zijn verhalen die ons doen geloven dat we deel uitmaken van iets dat groter is dan wijzelf. Ze spreken niet alleen tot het verstand, maar vooral tot het mysterie in ons. Het zijn universele verhalen over toeval, lotsbestemming, synchroniciteit of goddelijke leiding. Verhalen die ons eraan herinneren dat het leven niet volledig te begrijpen is, maar wel te ervaren.

Films:

• Life of Pi laat zien hoe geloof en verbeelding een mens kunnen redden.
• Cloud Atlas verbindt zes verhalen over tijd en ruimte heen, en laat zien hoe zielen elkaar blijven ontmoeten.

Boeken en verhalen:

• De kleine prins (Antoine de Saint-Exupéry) herinnert ons eraan dat het wezenlijke onzichtbaar is voor de ogen.
• Ook in oude mythen keert dit thema terug: de Griekse held die wordt geleid door een orakel, of de inheemse verhalen waarin dieren boodschappers van de goden zijn.

Dit soort verhalen raakt een diepe snaar in een tijd waarin we alles willen verklaren. Ze brengen een tegenstem: dat er magie schuilt in het alledaagse, dat toeval betekenis kan hebben, dat er een grotere ordening bestaat.

7. Verhalen die laten zien dat we mogen zijn zoals we zijn

Een ander universeel verhaal is dat van zelfaanvaarding. Het verhaal waarin iemand ontdekt dat hij of zij niet hoeft te veranderen om waardevol te zijn. In een wereld vol vergelijking en oordeel raken dit soort verhalen ons direct in het hart. Ze gaan over thuiskomen in jezelf.

De film Poor Things (Yorgos Lanthimos, met Emma Stone) is daar een verbluffende moderne variant van. Bella Baxter wordt letterlijk opnieuw geboren door een excentrieke dokter, zonder kennis van sociale conventies of schaamte. Ze leert dat vrijheid niet gaat over voldoen aan de buitenwereld, maar over zélf kiezen wat goed voelt.

Films:

• Barbie is daarvan een moderne variant: een vrouw die leeft in een perfecte plastic wereld, maar juist buiten die wereld ontdekt wie ze is.
• Amélie (le Fabuleux Destin d'Amélie Poulin) laat zien hoe een schuchtere jonge vrouw haar eigen manier vindt om liefde te geven, zonder zich aan te passen aan andermans tempo.
• Little Miss Sunshine toont een meisje dat zonder stereotype perfectie tóch op een podium durft te staan.

Boeken en verhalen:

• Bridget Jones’ Diary  is een ode aan de imperfectie. Bridget leert dat waardigheid niet zit in perfectie, maar in jezelf toestaan om onhandig, emotioneel en echt te zijn.
• De jongen, de mol, de vos en het paard (Charlie Mackesy) is een poëtische vertelling over vriendschap, kwetsbaarheid en innerlijke zachtheid. Dit boek herinnert je eraan dat vriendelijkheid – vooral naar jezelf – de krachtigste vorm van moed is.

En ook buiten fictie zien we dit universele patroon. De Dove Real Beauty-campagnes braken door omdat ze iets fundamenteels raakten: de behoefte om gezien te worden zoals we werkelijk zijn. Deze verhalen spreken tot onze diepste angst — “ik ben niet goed genoeg” — en beantwoorden die met zachtheid. Ze nodigen uit tot acceptatie, niet tot verbetering.

In storytelling voor merken zijn dit de verhalen die vertrouwen wekken: ze tonen echtheid, menselijkheid en moed. En in persoonlijke verhalen zijn het juist deze thema’s die helen: het moment waarop iemand stopt met streven en gewoon is.

We blijven deze verhalen lezen, delen en doorvertellen omdat ze ons herinneren aan iets wat we vaak vergeten: je hoeft niet meer te worden dan wie je bent, je mag thuiskomen in jezelf.

8. Verhalen die ons bemoedigen om niet op te geven

Iedereen kent het moment waarop je wilt stoppen. Juist daarom blijven universele verhalen over doorzettingsvermogen ons zo raken. Ze vertellen dat falen niet het einde is, maar een noodzakelijke fase op weg naar iets groters.

Films:

• Forrest Gump is het klassieke voorbeeld: een eenvoudige jongen die blijft rennen, letterlijk en figuurlijk, en onderweg levens verandert.
• The Pursuit of Happyness laat zien hoe Chris Gardner ondanks armoede en afwijzing blijft geloven in een beter leven voor zijn zoon.
• Rocky herinnert ons eraan dat winnen niet draait om de uitslag, maar om het feit dat je blijft staan.

Boeken en verhalen:

• Harry Potter van J.K. Rowling is niet alleen een fantasy-saga, maar ook een meta-verhaal over haar eigen strijd: tientallen afwijzingen, financiële zorgen, en tóch blijven schrijven.
• De oude man en de zee van Ernest Hemingway: een vissersman die, ondanks verlies en vermoeidheid, blijft vechten tegen de oceaan.

Buiten fictie kennen we deze verhalen ook. Nelson Mandela, die na 27 jaar gevangenschap vergeving predikte in plaats van wraak. Marie Curie, die tegen de stroom in de wetenschap hervormde. Of Malala Yousafzai, die na een aanslag zich bleef uitspreken voor onderwijs voor meisjes.

We herkennen ons in deze figuren omdat ze het oer-geloof vertegenwoordigen dat volhouden zin heeft, ook als niemand het ziet. Ze laten zien dat kracht niet schuilt in winnen, maar in doorgaan.

9. Verhalen die laten zien dat we in wezen hetzelfde zijn

In tijden van polarisatie zijn universele verhalen over verbondenheid misschien wel de meest noodzakelijke. Ze herinneren ons eraan dat onze verlangens dezelfde zijn, ondanks al onze verschillen: gezien worden, geliefd zijn, betekenis ervaren.

Films:

• Green Book vertelt over de vriendschap tussen een zwarte pianist en zijn witte chauffeur in het racistische zuiden van de VS, een film die laat zien hoe empathie muren sloopt.
• The Intouchables laat de vriendschap zien tussen een aristocraat in een rolstoel en zijn straatwijze verzorger. Met humor als brug tussen werelden.
• As it is in Heaven toont hoe muziek een dorp heelt: door samen te zingen vallen schaamte, status en verschil weg.

Boeken en verhalen:

• Romeo en Julia van Shakespeare toont dat liefde universeel is, zelfs als de wereld het verbiedt.
• De vliegeraar van Khaled Hosseini laat zien hoe loyaliteit en schuldgevoel mensen verbinden, zelfs over continenten heen.
• De kraanvogelvouwster uit de Japanse folklore vertelt over een meisje dat papieren kraanvogels vouwt als symbool van vrede.

Ook in moderne media herkennen we dit thema. Viral verhalen waarin een vluchteling een nieuw thuis vindt, of waarin buren elkaar helpen tijdens een ramp, ze raken omdat ze tonen dat menselijkheid sterker is dan aparte categorieën.

In storytelling zijn dit de verhalen die verbinden. Ze zijn geen moralistische boodschappen, maar spiegels waarin we onszelf herkennen in de ander.

10. Verhalen die tonen dat er meer schuilgaat onder de oppervlakte

Sommige verhalen trekken je direct in een andere werkelijkheid. Ze zetten de logica even op pauze en openen een deur naar het onbekende. Het zijn de universele verhalen over verbeelding, mysterie en onderbewuste lagen, dat juist in het onzichtbare de grootste wijsheid schuilt.

Films:

• Alice in Wonderland (Lewis Carroll / Disney) is de klassieker van dit genre: Alice valt in een konijnenhol en belandt in een wereld waarin alle regels worden omgedraaid. Wat waanzin lijkt, blijkt een uitnodiging tot speelsheid, moed en verwondering.
• Pan’s Labyrinth combineert oorlog en sprookje: een meisje vlucht in een fantasiewereld die tegelijk haar redding en haar werkelijkheid wordt.

Boeken en verhalen:

• De geheime tuin (Frances Hodgson Burnett) is subtieler: een verwaarloosde tuin die weer tot bloei komt, weerspiegelt de innerlijke genezing van een meisje dat leert voelen.
• De kleine Johannes (Frederik van Eeden) verkent de overgang van kinderlijke verwondering naar volwassen bewustzijn. Een spirituele ontdekkingstocht in de taal van een sprookje.
• Ook mythen en volksverhalen zijn doordrenkt van dit principe. In elk sprookje zit een symbolische laag (het bos, de spiegel, het monster) die voor innerlijke processen staan. Deze verhalen gaan nooit alleen over koningen, heksen of tovenaars, maar over delen van onszelf.

In moderne storytelling keert dit thema terug in films, boeken en zelfs documentaires die de grens tussen feit en verbeelding oprekken.

Deze verhalen laten ons voelen dat de werkelijkheid gelaagd is. Dat intuïtie, dromen en symbolen net zo echt zijn als wat we kunnen meten. Ze nodigen uit om het onbekende niet te vrezen, maar verder te verkennen. Ze openen ruimte voor verwondering en geven taal aan mysterie.

11. Verhalen die ons een nieuw gezichtspunt geven op alledaagse dingen

Sommige verhalen veranderen niets, behalve onze blik. Ze herschikken de werkelijkheid, waardoor we opeens iets zien wat we eerder niet opmerkten. Het zijn universele verhalen over perspectief en over de kunst om opnieuw te kijken.

Films:

• Forrest Gump vertelt de recente geschiedenis van Amerika door de ogen van een eenvoudige man, en laat zo zien dat grootse gebeurtenissen ook in kleine levens resoneren.
• Big Fish laat een zoon zijn vader opnieuw ontdekken via diens wonderlijke verhalen. Een ode aan verbeelding als vorm van waarheid.
• The Truman Show  speelt met onze behoefte aan controle: wat als het gewone leven dat we leiden eigenlijk een toneel is?

Boeken en verhalen:

• De wereld van Sofie (Jostein Gaarder) biedt een filosofische reis die je anders laat denken over alles wat vanzelfsprekend lijkt.
• Het geluk van een hond (Charles Bukowski) toont hoe rauwheid en tederheid naast elkaar bestaan in het gewone leven.

Ook in moderne storytelling zie je dit type verhaal overal terug: Een foto die een nieuw perspectief biedt op een vluchtelingenkamp. Een column waarin iemand beschrijft hoe een alledaags voorwerp ineens herinnering wordt. Een podcast waarin een gesprek tussen vreemden iets universeels blootlegt.

Deze verhalen laten zien dat inzicht niet altijd komt door meer kennis, maar door anders kijken. Ze prikkelen het associatieve brein, precies wat de verbeelding voedt. In storytelling en communicatie zijn dit de verhalen die mensen stil laten vallen. Ze maken het ongewone van het gewone zichtbaar; een vergeten blik, een onverwachte stilte, een andere invalshoek.

We blijven ze lezen omdat ze ons eraan herinneren dat betekenis overal te vinden is, mits we bereid zijn om opnieuw te kijken. Ze geven woorden aan een oergevoel dat we vaak vergeten in onze haast: dat verwondering geen luxe is, maar iets wezenlijks.

12. Verhalen die stimuleren om je eigen weg te kiezen

Een van de krachtigste universele verhalen is dat van de mens die durft af te wijken van het pad dat voor hem of haar is uitgestippeld. Het is het verhaal van autonomie, authenticiteit en innerlijke vrijheid. We herkennen het in talloze boeken, films en levensverhalen:

Films:

• Dead Poets Society, waarin leraar John Keating zijn leerlingen aanmoedigt om hun eigen stem te volgen, onafhankelijk te denken en op te staan tegen een autoritair (school)systeem. “No matter what anybody tells you, words and ideas can change the world.”
• Into the Wild, waarin Christopher McCandless alles achterlaat om te ontdekken wat echt van waarde is.
• Eat Pray Love en Wild, waarin vrouwen zichzelf hervinden na verlies en verwachtingen.

Boeken en verhalen:

• Siddhartha van Hermann Hesse, over de spirituele zoektocht naar verlichting buiten dogma’s en regels.
• De ontdekking van de hemel van Harry Mulisch, waarin de hoofdpersoon de zin van bestaan probeert te doorgronden.

Ook in moderne helden zien we dit oeroude patroon. Greta Thunberg die het schoolplein verruilt voor een wereldpodium. Ai Weiwei die kunst gebruikt als verzet tegen onderdrukking. Of ondernemers die hun zekerheden loslaten om trouw te blijven aan hun missie.

Kiezen voor je eigen pad betekent vaak botsen met verwachtingen. Maar juist daarom raken ze ons zo diep: ze verwoorden het innerlijke conflict tussen erbij willen horen en trouw willen zijn aan jezelf.

We herkennen ze als verhalen van innerlijk leiderschap. Ze laten zien dat het belangrijk is om je niet van de wijs te laten brengen door de 'gevestigde orde' en je eigen weg te kiezen. Zoals dit verhaal over de ouders van Benjamin, die ontdekken dat hun zoon klassiek autisme heeft.

13. Verhalen waarin de kleine wint van de grote

We houden van underdog-verhalen. Het zijn verhalen vol spanning, humor en voldoening: het moment waarop David de reus verslaat met niets anders dan een steen en vertrouwen.

Dit oerthema (de strijd van de kleine tegen de machtige) is één van de meest gedeelde universele verhaallijnen ter wereld. Het voedt ons verlangen naar rechtvaardigheid én onze hoop dat slimheid en moed zwaarder wegen dan macht en geld.

Films:

• Ratatouille vertelt over een rat die chef-kok wordt in Parijs, een parabel over talent dat opbloeit op de minst verwachte plek.
• Kung Fu Panda bewijst dat zelfs de meest onhandige figuur een meester kan worden, als hij leert vertrouwen op zijn eigen kracht.

Boeken en verhalen:

• In de Bijbel verslaat David de reus Goliath; in het sprookje van Klein Duimpje overleeft een kind met zijn vindingrijkheid de wrede reus.
• Matilda van Roald Dahl laat zien hoe een klein meisje met intelligentie en verbeelding haar onderdrukkers te slim af is.

Dit archetype duikt overal op: van start-ups die multinationals uitdagen, tot activisten die het opnemen tegen systemen.

• De Hippo Water Roller (een eenvoudige plastic ton die watertransport in Afrika vergemakkelijkt) vertelt hoe een klein slim idee levens kan veranderen.
• Het oprichtingsverhaal van Ikea: oprichter Ingvar Kamprad ontwierp het bedrijf als een slimme omkering: klanten doen zelf de montage, waardoor de prijs veel lager kon zijn.

We houden van deze verhalen omdat ze iets in ons wakker maken: de overtuiging dat intelligentie, verbeeldingskracht en rechtvaardigheid sterker zijn dan macht. Dat je geen superkrachten nodig hebt, alleen lef, slimheid en geloof in je eigen waarde.

Het is hét verhaal van de mens tegen het systeem, van de enkeling tegen het onrecht, van hoop tegen macht. En het herinnert ons eraan waarom storytelling zoveel meer is dan vermaak: het is een middel om te laten zien dat verandering altijd mogelijk is, hoe klein je ook begint.

14. Verhalen die ons eenheid laten ervaren

Sommige verhalen geven je het gevoel dat alles klopt. Dat de losse draden van het leven (geluk, verdriet, toeval, verlies) opeens samenkomen in één betekenisvol patroon. Dat is de magie van universele verhalen over eenheid: ze laten zien dat niets op zichzelf staat, dat er een groter web is waarin alles met elkaar verbonden is.

Films:

• The Butterfly Effect  laat zien hoe één kleine beslissing een kettingreactie veroorzaakt die levens kan veranderen.
• Interstellar verweeft tijd, liefde en natuurkunde tot een verhaal over menselijke verbondenheid voorbij dimensies.
• Avatar vertelt niet alleen over een buitenaardse planeet, maar over de diepe ecologische waarheid dat alles leeft in relatie tot elkaar.

Boeken en verhalen:

• Cloud Atlas (David Mitchell) toont hoe zielen door tijd en ruimte heen met elkaar verbonden zijn — elke handeling heeft echo’s in een ander leven.
• In De profeet (Kahlil Gibran) worden alle levensaspecten (liefde, werk, verdriet, vreugde) getoond als verschillende golven op dezelfde zee.
• Ook oude mythen en religies vertellen dit verhaal. In de Afrikaanse wijsheid is er het begrip Ubuntu: Ik ben omdat wij zijn. 

Een hedendaags voorbeeld is het verhaal van Buurtzorg Nederland. Hun verhaal draait om menselijke nabijheid en zelfsturing. Niet het product maar het netwerk van zorgzame relaties is de kern.

In de natuurwetenschap zien we hetzelfde terug, zoals in ecosystemen waarin samenwerking belangrijker blijkt dan competitie. Juist in onze tijd van versnippering en algoritmes verlangen we naar verhalen die de onderlinge samenhang herstellen.

Ze brengen rust, troost en richting. Ze herinneren ons eraan dat ons persoonlijke verhaal deel uitmaakt van iets groters, een collectief verhaal van groei, verlies en verbondenheid.

15. Verhalen die ons de weg wijzen

Dit zijn de verhalen waarin de hoofdpersoon op zoek gaat naar betekenis, richting of innerlijke rust. Onderweg ontdekt de hoofdpersoon dat de antwoorden niet buiten hem liggen, maar binnenin. Dit zijn de universele verhalen van de innerlijke reis: de zoektocht naar jezelf.

Ze raken aan de oervorm van storytelling: de reis van de held (The Hero’s Journey), zoals beschreven door Joseph Campbell. Niet de reis om de wereld te veroveren, maar om jezelf te hervinden.

Films:

• The Secret Life of Walter Mitty vertelt over een man die zijn fantasieën eindelijk omzet in daden, en ontdekt dat avontuur niet in verre landen zit, maar in zijn eigen moed.
• Wild  toont de reis van Cheryl Strayed, die haar rouw en schuldgevoel meeneemt de natuur in en daar zichzelf weer terugvindt.
• The Matrix laat Neo ontwaken uit een illusie, een metafoor voor spiritueel ontwaken.

Boeken en verhalen:

• De Alchemist (Paulo Coelho) is hét klassieke boek over deze reis: een herdersjongen zoekt een schat in de woestijn, maar ontdekt dat de schat in zijn eigen hart ligt.
• Siddhartha (Hermann Hesse) vertelt over een man die alle uiterlijke kennis achter zich laat om te luisteren naar de stem van de rivier, het symbool van wijsheid en overgave.
• Roodkapje gaat letterlijk op pad en verlaat haar veilige wereld. Ze komt de 'monsterlijke' wolf tegen: het kwaad, het verleidelijke, het onbekende. De ontmoeting met de wolf is de test: ze leert dat vertrouwen en onschuld grenzen nodig hebben.

We herkennen dit archetype overal: in sprookjes, pelgrimstochten, religieuze tradities en moderne coachingsverhalen. Het pad begint vaak met een roep: iets klopt niet meer. Dan volgt het vertrek, de beproeving, de innerlijke transformatie, en uiteindelijk de terugkeer naar huis, verrijkt en wijzer.

Ook hedendaagse verhalenmakers geven hier nieuwe invulling aan. De documentaire My Octopus Teacher (Netflix) bijvoorbeeld, waarin een filmmaker door zijn ontmoeting met een octopus leert om opnieuw verbinding te voelen met de natuur én zichzelf.

Waarom blijven deze verhalen ons aantrekken? Omdat ze onze eigen levensreis weerspiegelen. Iedereen kent periodes van verwarring, overgang of verlangen. Verhalen over zelfontdekking bieden dan richting: je bent precies op de plek waar je moet zijn.

16. Verhalen die tonen dat we deel zijn van iets groters dan onszelf (collectieve verhalen)

De meeste universele verhalen draaien om de individuele reis: de held, de dromer, de zoeker. Maar in deze tijd van klimaatcrisis, oorlog en sociale verschuivingen verlangen we juist naar verhalen die het collectieve perspectief herstellen. Verhalen die laten zien dat onze keuzes invloed hebben op elkaar, op de aarde, op toekomstige generaties.

Films:

• Don’t Look Up gebruikt satire om te tonen hoe collectieve ontkenning ons blind maakt voor rampen die we samen kunnen voorkomen.
• Everything Everywhere All at Once toont dat alle levens en dimensies in elkaar grijpen en dat compassie het enige redmiddel is.

Boeken en verhalen:

• The Overstory (Richard Powers) is misschien wel het mooiste hedendaagse voorbeeld: een roman waarin bomen zelf personages worden en de mens onderdeel blijkt van een veel groter verhaal.
• Braiding Sweetgrass (Robin Wall Kimmerer) verweeft inheemse wijsheid en ecologische wetenschap tot een poëtische les in onderlinge afhankelijkheid.

Dit zijn verhalen van samenhang en verantwoordelijkheid. Ze verschuiven het perspectief van “ik” naar “wij”. Ze nodigen uit om de aarde, de gemeenschap, of de toekomst te zien als mede-hoofdpersoon in ons verhaal.

In storytelling voor deze eeuw zijn dit de verhalen die richting geven. Ze  laten zien dat de volgende fase van onze menselijke reis niet draait om persoonlijke groei, maar om gezamenlijke wijsheid.

We blijven ze lezen omdat ze troost én urgentie brengen. Omdat ze ons eraan herinneren dat we geen eiland zijn, maar een draad in een veel groter weefsel van leven.

Waarom universele verhalen altijd blijven raken

Deze universele verhalen zijn spiegels van ons mens-zijn. Ze raken aan oerthema’s als liefde, verlies, moed, rechtvaardigheid en verbinding. Daarom blijven ze relevant, of ze nu in mythes, sprookjes of TikTok-video’s worden verteld.

Ze helpen ons herinneren:

• dat we allemaal deel uitmaken van hetzelfde grotere verhaal
• dat licht en duisternis bij het leven horen
• en dat ieder van ons een reis maakt van angst naar groei.

Als je goed kijkt, herken je jezelf in al deze verhalen. We leven allemaal onze eigen versie van hoop, moed, verlies of groei. De personages uit boeken en films spiegelen onze innerlijke reis: ze helpen ons te herinneren wie we zijn en wat we nog kunnen worden.

Misschien schrijf je er zelf al aan, bewust of onbewust. Dus welke verhaallijn leeft nu in jou? Het moment waarop jij je eigen stem volgt, is het moment waarop jouw verhaal universeel wordt.

Bewaar deze lijst

Als je zelf op zoek bent naar een onderwerp of een verhaalvorm is het natuurlijk erg handig om de verhalen te kiezen die deze magische aantrekkingskracht op ons uitoefenen.

Bewaar daarom deze lijst en gebruik het als checklist als je op zoek bent naar een goed onderwerp, dat onweerstaanbaar is voor je lezers.  En als jij een zeventiende universeel verhaal kent, deel het. Grote kans dat het precies het verhaal is dat we allemaal nog missen!

Meer weten?

Wil je onderzoeken welk universeel verhaal jij aan het leven bent, of aan het schrijven?

•  Lees meer over mijn schrijftraject Boek met Plakkracht 
•  Lees meer over het programma Popcorn Focus voor creatieve leiders

Meer weten over storytelling en creatief denken? Neem een gratis abonnement op de Verhaalvriendenmail en dan belanden al mijn inzichten, tips en artikelen vanzelf in je inbox.

Literatuur:

• Christopher Booker,The Seven Basic Plots. Het standaardwerk met een overzicht van terugkerende verhaalmotieven.
• Joseph Campbell, The Hero with a Thousand Faces, klassiek werk over de monomythe of ‘reis van de held’.
• Boyd, Ryan L., Kate G. Blackburn & James W. Pennebaker, The narrative arc: Revealing core narrative structures through text analysis. (PMC, 2020) Dit onderzoek toont via taalstatistiek aan dat er in circa 40.000 verhalen een consistente narratieve structuur is.
• Will Storr (2020), The Science of Storytelling  waarin hij inzichten uit de psychologie koppelt aan narratieve patronen.
• Yuval Noah Harari (2019) Sapiens, een kleine geschiedenis van de mensheid, hoe verhalen de drijvende kracht zijn achter de kracht van homo sapiens.

Deze lijst gebruiken of overnemen?

Bijvoorbeeld voor vermelding in een artikel of een nieuwsbrief? Dat mag, met bronvermelding en een link naar deze lijst. En stuur me even een mail op contact@sigridvaniersel.nl, ik ben graag op de hoogte!